داستان پدر و مادر یک شیرخوار را بشنوید:

صبح امروز در کلینیک مغز و اعصاب کودکان پدری آمد و گفت که نوبت قبلی برای ویزیت ندارد ولی چون کودک دو ساله اش تشنج دارد بسیار نگران است و از بنده خواست تا کودکش را ویزیت نمایم. بعد از ویزیت کودک و شنیدن شرح حال حمله تشنج، به پدر نگران گفتم که این حملات تشنج نبوده بلکه به آن خودارضایی کودکان گفته می شود.

خودارضایی کودکان چه بیماری است؟

اولین بار در سال ۱۹۰۹ آقای Still بیماری خودارضایی کودکان را گزارش نمود. این بیماری خودتحریکی ناحیه تناسلی کودک است که در اوایل کودکی و شیرخوارگی بروز می کند. نمای بالینی و علایم خودارضایی کودکان با حرکات انقباضی پاها و وضعیت غیرطبیعی پاها به همراه تعریق، تنفس تند و قرمزی صورت می باشد. اغلب موارد علایم این بیماری بسیار شبیه تشنج بوده و با آن اشتباه می شود.

آیا خودارضایی در کودکان با سن یا جنس ارتباط دارد؟

رفتار خودارضایی کودکان با سن رابطه ای معکوس دارد، در میان دختران بیش از پسران دیده می شود و بیشترین تکرار آن هم در دختران و هم در پسران، در حدود سن ۵ سالگی است. بعد از این سن، رفتارهای جنسی بارز در هر دو جنس کاهش پیدا می کند. سنین پیش از مدرسه (۵ – ۲ سالگی) ، اواسط دوران کودکی (۹ – ۶ سالگی) و بلوغ (۱۲ – ۱۰ سالگی) خودارضایی کودکان بسیار کمتر اتفاق می افتد که علت ایجاد این مسأله مرتبط است با اجتماعی شدن فرد و اینکه یک کودک یاد می گیرد که خود را با فرهنگ و جامعه تطابق دهد.

آیا خودارضایی کودکان با هورمون های جنسی ارتباط دارد؟

خودارضایی کودکان در سنین پایین جنبه جنسی نداشته و بیشتر کودکان همزمان با رشد عمومی و آشنایی بیشتر با محیط اطراف به کشف نقاط مختلف بدن خود پرداخته و در می یابند که لمس بعضی از نقاط بدن با لذت همراه است اما هدف او کسب لذت جنسی به معنای آن چیزی که در بزرگسالان تجربه می شود ، نیست. البته بررسی هایی وجود دارد که نشان می دهد در کودکان مبتلا به خودارضایی کودکان  میزان استرادیول خون آنها کمتر از کودکان همسن غیر مبتلا است.

آیا بین خودارضایی کودکان و بیماری تشنج ارتباط وجود دارد؟

همانطور که در تعریف خودارضایی کودکان آمده است این اختلال تشنج نمی باشد. اگر چه در مواردی از کودکان مبتلا به انواع طول کشیده که تحت بررسی بیشتر با  نوار مغز  قرار گرفته اند، بیماری صرع کودکان از نوع حملات تشنج کمپلکس پارشیال گزارش شده است که بعد از تجویز داروی کاربامازپین این علایم بهبود یافته است.

چگونه می توان خودارضایی کودکان را تشخیص داد؟

در خودارضایی کودکان حرکاتی مانند خوابیدن روی شکم و مالیدن خود به زمین یا عروسک و سایر اشیاء (بویژه دختر بچه ها) بسیار معمول است و ممکن است کودک در دوره های استرس و خستگی به آن بپردازد و یا با دست، اقدام به تحریک اندام جنسی خود نماید. خودارضایی کودکان معمولا بصورت ناگهانی آغاز می شود و کودک ممکن است گر گرفته وعرق کرده به نظر برسد و در حال خر خر کردن باشد و یا تنفس نامنظمی داشته باشد و یا در یک وضعیت خاص مثل خم شدن روی چیز خاصی و یا مالیدن خود روی اشیا و یا عروسک غافلگیر شود و یا در حالت چمباتمه نشسته باشد. حین بروز خودارضایی کودکان ، کودک ممکن است بیمار به نظر برسد و یا حالتهای عصبی شبیه به تشنج را از خود نشان دهد. این رفتار ممکن است تا زمانی که کودک از استرس رهایی بیابد، ادامه یابد اما معمولا کاملا برطرف نمی شود.

درمان خودارضایی کودکان چیست؟

اصل بسیار مهم در درمان خودارضایی کودکان این است که این اختلال در کودکان عصبی و گوشه گیر بسیار بیشتر مشاهده می شود که این می تواند به علت استرس های محیطی ایجاد شود. برای درمان خودارضایی کودکان والدین باید به کودک خود کمک کنند تا بتواند از راه دیگری بر احساسات منفی خود غلبه کند مثلاً در زمان اضطراب، عصبانیت وناراحتی و زمانی که کودک بی حوصله است و به خود ارضایی رو می آورد، می توان از اسباب بازی ها و فعالیت های جالب و آموزشی استفاده کرد.

راهکارهای پیشنهادی به والدین برای درمان خودارضایی کودکان چیست؟

۱ . رایج ترین اشتباهی که والدین کودک مبتلا به خودارضایی کودکان مرتکب می شوند سعی در خاتمه بخشیدن کامل به خودارضایی است. این امر منجر به جنگ قدرتی می گردد که در نهایت والدین بازنده آن خواهند بود. کودکان نباید به خاطر خودارضایی کتک بخورند، سخنرانی بشنوند یا مورد سرزنش قرار بگیرند. خودارضایی را با صفاتی مانند بد، کثیف، شیطانی یا گناه آلود همراه نفرمایید. دستان کودک را نبندید، هیچ نوع بند و بستی به کار نبرید. تمام این روش ها تنها به مقاومت کودک منجر خواهد شد و درمان خودارضایی کودکان را با مشکل مواجه خواهد کرد.

۲ . به منظور درمان خودارضایی کودکان توجه کودک را به امور دیگری معطوف کنید و وی را به بازی و کارهایی که دست هایش را مشغول می دارد تشویق کنید. این روش را با پرستار یا مربی مهد کودکتان در میان بگذارید. از مراقب یا مربی کودکتان بخواهید مانند شما ابتدا سعی کنند حواس کودک را پرت نمایند. 

۳ . اصل خیلی مهم در درمان خودارضایی کودکان اینکه چون خستگی و تنهایی و بی توجهی علت شایعی برای این رفتار در کودک است مادر می تواند وقت بیشتری برای او گذاشته و او را بیشتر در آغوش بگیرد و با دست هایش کودک را بیشتر لمس کرده و نوازش دهد. با این حال این رفتار نیز نباید جنبه تشویق پیدا کند. زیرا کودک ممکن است برای جلب توجه و محبت مادر شروع به آغاز این رفتار نماید.

۴ . خودارضایی کودکان را در هنگام چرت زدن و خوابیدن نادیده بگیرید. در چنین زمان هایی کودک خود را تنها بگذارید. کودک را از دمر خوابیدن منع نکنید و اگر دستانش میان پاهایش است از او پرس و جو نکنید .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

تفاوت تشنج و صرع چیست؟

وقتی به هر علتی افزایش ناگهانی در انرژی الکتریکی سلول های خاکستری مغز اتفاق بیفتد، تشنج در کودکان رخ می دهد. گاه تشنج در کودکان به علت زمینه اختلال قبلی در کانال های یونی سلول های مغزی اتفاق می افتد که به این بیماری صرع گفته می شود. اگر زمینه بیماری صرع در مغز کودک وجود نداشته باشد، علت تشنج در کودکان ناشی از عواملی مانند تب، ضربه به سر، عفونت مغزی، تومور مغزی، سکته مغزی، اختلال الکترولیتی مانند کاهش قند و کلسیم خون می باشد. تعریف دقیق از بیماری صرع اینکه وقتی تشنج در کودکان بدون علت خاص (تب، مننژیت، افت قند خون، کاهش کلسیم خون، ضربه به سر، تومور مغزی و عفونت مغزی) بروز کند و دو بار یا بیشتر تکرار شود، به آن صرع گفته می شود. پس بروز یک حمله تشنج بدون علت خاص صرع نمی باشد و حداقل دو حمله لازم است تا بگوییم کودک بیماری صرع دارد.

انواع صرع کودکان را می دانید؟

در شرح انواع صرع کودکان انواع شایع شامل صرع بزرگ یا گراند مال، صرع کوچک آبسانس یا پتی مال  و صرع خوش خیم رولاندیک می باشند.

صرع بزرگ یا گراندمال؛ در میان انواع صرع در کودکان، صرع بزرگ یا تشنج ژنرالیزه تونیک- کلونیک شایع ترین نوع بیماری صرع در کودکان می باشد. صرع بزرگ زمانی رخ می‌دهد که اختلالات الکتریکی سلول های عصبی در تمام قشر مغز ظاهر شود و بیمار دچار کاهش ناگهانی هوشیاری، انحراف چشم ها به بالا یا طرفین و بعد از آن انقباضات اندام‌های فوقانی و تحتانی و گاه حرکات لرزشی اندام ها می شود. طی فاز انقباضات عضلانی صرع بزرگ خروج کف از دهان و بی اختیاری ادراری هم گاه اتفاق می افتد. حمله صرع بزرگ حداقل ۲ تا ۳ دقیقه طول می‌کشد هر چند ممکن است طولانی‌تر شده که حملات طولانی تر از ۱۵ دقیقه می‌تواند منجر به ضایعات مغزی شود. در صرع بزرگ بعد از حمله تشنج بیمار برای مدتی گیج و منگ است و نمی‌تواند اطرافیان را شناسایی کند و گاه دچار استفراغ و سرگیجه  می شود. بیمار معمولاً بعد از چند دقیقه بهبود می‌یابد ولی این زمان به ویژه در افرادی که علت صرع آنها ضایعات داخل مغزی است طولانی‌تر است و ممکن است چند ساعت یا چند روز طول بکشد.

صرع کوچک یا تشنج ابسنس یا پتی مال؛  صرع کوچک آبسانس یکی از موارد شایع از انواع صرع کودکان سنین پیش دبستانی است. صرع کوچک آبسانس با از دست رفتن گذرای هوشیاری به صورت حملات خیرگی تشخیص داده می‌شود، با این تفاوت که از دست رفتن گذرای هوشیاری معمولا کوتاه (۵ تا ۱۵ ثانیه) است. در صرع کوچک حمله شروع سریعی نیز دارد، تا آنجا که فرد را از ادامه فعالیت‌ باز می‌دارد. حملات تشنج ابسنس ممکن است تا ۲۰۰ بار در روز رخ دهند. تشنج ابسنس معمولا در دوران کودکی تظاهر می‌کند. بیشترین موارد آن در سنین ۵ تا ۷ سالگی تشخیص داده می‌شود، اما برخی از آنها هم در نوجوانی تظاهر می‌کنند. حدود ۷۰ درصد از مبتلایان صرع ابسنس دختر هستند. بیماران دچار تشنج ابسنس کودکی معمولا با افزایش سن یا با درمان بهبود می‌یابند، هرچند به ندرت ممکن است در یک بیمار با رسیدن به سن نوجوانی یا بلوغ به تشنج از نوع تشنج بزرگ یا ژنرالیزه تونیک- کلونیک تبدیل شوند.

صرع خوش خیم رولاندیک؛ در میان انواع صرع کودکان، صرع رولاندیک بیماری خوش خیم و با پیش آگهی بسیار خوب می باشد که ۱۵ درصد موارد صرع در کودکان را شامل می شود. شایع ترین سن مبتلایان صرع رولاندیک در سن ۶ تا ۱۰ سال بوده که به علت اشکالات ناحیه رولاندیک مغز که مسوول کنترل عضلات صورت می باشد بروز می کند. اغلب زمان بروز صرع رولاندیک در خواب است و علایم صرع رولاندیک نیز به صورت جمع شدن صورت و گونه‌ها، احساس سوزش، خارشی، بی‌حسی، حسی غیری روی  صورت و زبان، مشکلات در  صحبت کردن و تراوش بزاق از دهان به علّت عدم کنترل عضلات صورت اتفاق می افتد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

علت انواع تشنج در کودکان را می دانید؟

ابتدا اندکی درباره تعریف و علت بروز تشنج در کودکان توضیح دهیم. وقتی به هر علتی افزایش ناگهانی در انرژی الکتریکی سلول های خاکستری مغز اتفاق بیفتد، تشنج در کودکان رخ می دهد. بعد از اشکال در عملکرد مغزی و بروز تشنج، علایم انقباضات عضلانی در اندام ها به همراه اختلال هوشیاری اتفاق می افتد. گاه تشنج در کودکان به علت زمینه اختلال قبلی در کانال های یونی سلول های مغزی اتفاق می افتد که به این بیماری صرع گفته می شود. اگر زمینه بیماری صرع در مغز کودک وجود نداشته باشد، علت تشنج در کودکان ناشی از عواملی مانند تب، ضربه به سر، عفونت مغزی، تومور مغزی، سکته مغزی، اختلال الکترولیتی مانند کاهش قند و کلسیم خون می باشد.

انواع تشنج در کودکان را می دانید؟

انواع تشنج در کودکان را با طبقه بندی انواع شکلی تشنج در کودکان بیشتر می توان توضیح داد. شکل های مختلف بروز تشنج شامل تشنج تونیک کلونیک، تشنج تونیک، تشنج کلونیک، تشنج میوکلونیک، تشنج فوکال و تشنج آبسنس می باشند. تشنج تونیک کلونیک به صورت اختلال هوشیاری، انحراف چشم ها به بالا یا طرفین و انقباضات عضلات اندام ها و حرکات پرشی اندام ها بروز می کند. این نوع تشنج که شایع ترین نوع تشنج در کودکان است معمولاً به مدت حداقل دو تا چند دقیقه طول می کشد و بعد از تشنج نیز خواب آلودگی، سردرد، سرگیجه و استفراغ علایم شایع هستند.

تشنج میوکلونیک به صورت حرکات شدید و سریع پرشی در عضلات بدن بروز می کند که یک نوع شایع آن در شیرخوارگی به نام اسپاسم شیرخوارگی است که به صورت خم شدن شیرخوار به جلو و باز شدن دستها و یا عقب رفتن سر شیرخوار و جمع شدن دستها اتفاق می افتد. تشنج آبسنس معمولاً در کودکان سن مدرسه بیشتر دیده می شود و حملات آن به صورت خیرگی و اختلال چند ثایه ای در هوشیاری خواهد بود.

انواع تشنج در کودکان بر اساس علت چه هستند؟

بر اساس علت بیماری صرع و بیماری تب و تشنج جزو موارد شایع انواع تشنج در کودکان هستند. در بیماری صرع تمام یا قسمتی از مغز کار خود را به خوبی انجام نمی‌دهد و به جرقه یا طوفان الکتریکی در مغز تشبیه می شود. وقتی تشنج در کودکان بدون علت خاص (تب، مننژیت، افت قند خون، کاهش کلسیم خون، ضربه به سر، تومور مغزی و عفونت مغزی) بروز کند و دو بار یا بیشتر تکرار شود، به آن صرع گفته می شود. پس بروز یک حمله تشنج بدون علت خاص صرع نمی باشد و حداقل دو حمله لازم است تا بگوییم کودک بیماری صرع دارد.

در تشنج ناشی از تب به علت اینکه مغز کودکان بر خلاف بزرگسالان در برابر گرمای شدید مقاومت کمی داشته و به علت دمای بالای بدن تشنج اتفاق می افتد. وقتی کودک در محدوده سنی یک ماه تا ۷ سال به هر علتی دچار تب شده میزان تب نیز بیشتر از ۴/۳۸ درجه سانتی گراد باشد و بعلت تب دچار تشنج می شود، درصورتی که عفونت مغزی مانند مننژیت نداشته باشد، میزان قند، کلسیم و الکترولیتهای خونی طبیعی باشد و سابقه تشنج بدون تب یا تشنج نوزادی نداشته باشد، به این حالت بیماری تب و تشنج گفته می شود.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

میگرن شکمی چیست؟

سردرد مداوم یا میگرن در حدود حدود ۲ تا ۱۵ درصد کودکان گزارش شده است. میگرن شکمی یک نوع نادری از بیماری میگرن می باشد که بیشتر در ۱تا ۴ درصد کودکان دیده می شود و در بالغین بسیار کمتر بروز می کند. شایع ترین سن بروز میگرن شکمی در کودکان ۷ تا ۱۰ سال است. بروز این بیماری در دختران بیشتر از پسران گزارش شده است.

علایم اصلی میگرن شکمی در کودکان را می دانید؟

در میگرن شکمی بر خلاف انواع دیگر سردرد کودکان، محل اصلی درد در شکم بیمار خواهد بود. شدت درد شکم در میگرن شکمی از خفیف تا شدید متفاوت خواهد بود. علایم همراه درد شکم شامل تهوع، اسفراغ، رنگ پریدگی و بی اشتهایی می باشند. هر حمله میگرن شکمی از یک ساعت تا سه روز به طول می انجامد و در بین حملات کودک کاملاً خوشحال و سالم به نظر می رسد.

تشخیص میگرن شکمی در کودکان چگونه قطعی می شود؟

با توجه به نوع علایم میگرن شکمی و مراجعه اولیه این بیماران به متخصص گوارش کودکان، اغلب این بیماری با بیماری های شایع تر گوارشی مانند سندرم روده تحریک پذیر اشتباه می شود. آنچه موجب تشخیص میگرن شکمی می شود اینکه کودکان مبتلا در فواصل حملات کاملاً سالم هستند. مسأله مهم تشخیصی دیگر در این بیماران اینکه بیش از ۹۰ درصد کودکان مبتلا به میگرن شکمی سابقه خانوادگی مثبتی از سردرد مداوم یا میگرن دارند.

چه عواملی موجب تحریک شروع میگرن شکمی در کودکان می شود؟

بسیاری از عواملی که موجب تحریک سردرد میگرنی می شوند، همچنین می توانند درد میگرن شکمی را تحریک کنند. افزودنی های نیترات در فست فودها، کاکائو، شکلات، استرس و اضطراب و هیجان های ناگهانی جزو محرک های میگرن شکمی هستند.

روش تشخیصی خاصی برای میگرن شکمی در کودکان وجود دارد؟

وقتی کودک مبتلا به میگرن شکمی به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه می کند، شرح بیماری کودک نقش اصلی را در تشخیص این بیماری دارد زیرا روش تشخیصی ویژه ای برای تشخیص این بیماری وجود ندارد. آنچه در تشخیص میگرن شکمی بسیار مهم است اینکه کودک قبلا از نظر گوارشی بررسی شده باشد و بیماری گوارشی نداشته باشد و حداقل ۵ حمله با مدت زمان یک تا ۷۲ ساعت داشته باشد.

درمان میگرن شکمی در کودکان چیست؟

درمان میگرن شکمی کاملاً مشابه سردرد مداوم یا میگرن بوده و داروهایی برای فاز حاد حمله و نیز داروهایی برای پیشگیری از دردهای شکمی تجویز می شود. البته بهترین روش پیشگیری از بروز میگرن شکمی و جلوگیری و کنترل عوامل محرک هستند. شرایط تنش زا را نیز می توان تا حدی کنترل کرد. اجتناب از خوردن غذاهایی که ممکن است سبب تشدید حملات میگرنی شود نیز یکی دیگر از راه های پیشگیری است. البته گاه پزشک با صلاحدید خود از داروهای پیشگیری کننده مانند پروپرانولول، توپیرامات یا سدیم والپروآت بمدت محدود سه تا شش ماهه استفاده می نماید.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

سرگیجه چیست؟

سرگیجه یعنی اینکه بیمار احساس چرخش دارد و یا اینکه احساس دوران و چرخش محیط  اطراف را دارد. در سرگیجه بیمار تعادل مناسب ندارد و اغلب با تهوع، استفراغ و حرکات چرخشی چشم یا نیستاگموس همراه می باشد. هرگونه حرکت سر موجب تشدید علایم سرگیجه می شود.

سیستم حسی و عصبی تعادل بدن را می شناسید؟

سرگیجه ناشی از اشکال در سیستم تعادلی بدن است. در بدن انسان یک سیستم تعادلی وجود دارد که در طی فعالیت های مختلف فرد تعادل را حفظ می کند. سیستم تعادلی بدن شامل یک بخش حسی در گوش و یک بخش مغزی است. گیرنده حسی تعادلی شامل مجاری نیم دایره و وستیبول گوش هستند که بخش لابیرنتی عصب هشتم را تشکیل می دهند. هر گونه حرکت چرخشی و دورانی بدن توسط مجاری نیم دایره و هر گونه حرکت مربوط به جاذبه توسط وستیبول ثبت شده و پیام های حسی آن به مرکز تعادل در مخچه و پایه مغز ارسال می شود و تحلیل نهایی این پیام ها در سلول های خاکستری قشر مغز واقع در لوب گیجگاهی و لوب پیشانی انجام می شود. هرگونه اختلال در این تشکیلات تعادلی منجر به سرگیجه در کودکان می شود.

چند نوع سرگیجه در کودکان وجود دارد؟

بر اساس اینکه چه اشکالی دربخش گوشی یا مغزی سیستم تعادلی بدن اتفاق افتد، سرگیجه در کودکان به دو نوع محیطی(اشکال در سیستم تعادلی شنوایی) و مرکزی(اشکال در سیستم تعادلی مغزی) طبقه بندی می شود. علایم عمده در سرگیجه محیطی شامل درد گوش، وزوز گوش، کاهش شنوایی، افتادن و عدم تعادل در جهت گوش مبتلا، عدم تعادل حین بستن چشم ها و نیستاگموس یا حرکات چرخشی چشم ها می باشند. علایم مهم سرگیجه در کودکان از نوع مرکزی شامل اشکال در عملکرد و تست های مخچه ای، اختلال در سطح یا محتوای هوشیاری و غیرطبیعی بودن معاینه عصبی خواهد بود.

مهمترین علل سرگیجه در کودکان چیست؟

داروها؛ دوز بالای داروی ضد صرع مانند فنی توئین و کاربامازپین و آنتی بیوتیک هایی مانند استرپتومایسین و آمینوگلیکوزیدها.

بیماری صرع؛ در ۱۰ تا ۲۰ درصد از موارد صرع کوچک، سرگیجه اولین علامت پیش از بروز تشنج است.

عفونت ها؛ عفونت گوش و عفونت مغزی شایع ترین علل عفونی بروز سرگیجه هستند.

میگرن؛ حدود ۱۷ درصد از موارد میگرن با سرگیجه در کودکان ارتباط دارد.

ضربه سر؛ در ۵۰ درصد موارد ضربه به سر، طی سه روز اول سرگیجه اتفاق می افتد.

بررسی های تشخیصی در سرگیجه در کودکان چه هستند؟

در بیماری سرگیجه در کودکان متناسب با شرح حال بیماری و معاینه بالینی توسط فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، و با توجه به علل ایجاد این علامت، اقدامات تشخیصی شامل نوار مغز و تصویربرداری مغزی به صورت ام آر آی مغزی لازم و ضروری ابه نظر می رسد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار