درمان خودارضایی کودکان

داستان پدر و مادر یک شیرخوار را بشنوید:

صبح امروز در کلینیک مغز و اعصاب کودکان پدری آمد و گفت که نوبت قبلی برای ویزیت ندارد ولی چون کودک دو ساله اش تشنج دارد بسیار نگران است و از بنده خواست تا کودکش را ویزیت نمایم. بعد از ویزیت کودک و شنیدن شرح حال حمله تشنج، به پدر نگران گفتم که این حملات تشنج نبوده بلکه به آن خودارضایی کودکان گفته می شود.

خودارضایی کودکان چه بیماری است؟

اولین بار در سال ۱۹۰۹ آقای Still بیماری خودارضایی کودکان را گزارش نمود. این بیماری خودتحریکی ناحیه تناسلی کودک است که در اوایل کودکی و شیرخوارگی بروز می کند. نمای بالینی و علایم خودارضایی کودکان با حرکات انقباضی پاها و وضعیت غیرطبیعی پاها به همراه تعریق، تنفس تند و قرمزی صورت می باشد. اغلب موارد علایم این بیماری بسیار شبیه تشنج بوده و با آن اشتباه می شود.

آیا خودارضایی در کودکان با سن یا جنس ارتباط دارد؟

رفتار خودارضایی کودکان با سن رابطه ای معکوس دارد، در میان دختران بیش از پسران دیده می شود و بیشترین تکرار آن هم در دختران و هم در پسران، در حدود سن ۵ سالگی است. بعد از این سن، رفتارهای جنسی بارز در هر دو جنس کاهش پیدا می کند. سنین پیش از مدرسه (۵ – ۲ سالگی) ، اواسط دوران کودکی (۹ – ۶ سالگی) و بلوغ (۱۲ – ۱۰ سالگی) خودارضایی کودکان بسیار کمتر اتفاق می افتد که علت ایجاد این مسأله مرتبط است با اجتماعی شدن فرد و اینکه یک کودک یاد می گیرد که خود را با فرهنگ و جامعه تطابق دهد.

آیا خودارضایی کودکان با هورمون های جنسی ارتباط دارد؟

خودارضایی کودکان در سنین پایین جنبه جنسی نداشته و بیشتر کودکان همزمان با رشد عمومی و آشنایی بیشتر با محیط اطراف به کشف نقاط مختلف بدن خود پرداخته و در می یابند که لمس بعضی از نقاط بدن با لذت همراه است اما هدف او کسب لذت جنسی به معنای آن چیزی که در بزرگسالان تجربه می شود ، نیست. البته بررسی هایی وجود دارد که نشان می دهد در کودکان مبتلا به خودارضایی کودکان  میزان استرادیول خون آنها کمتر از کودکان همسن غیر مبتلا است.

آیا بین خودارضایی کودکان و بیماری تشنج ارتباط وجود دارد؟

همانطور که در تعریف خودارضایی کودکان آمده است این اختلال تشنج نمی باشد. اگر چه در مواردی از کودکان مبتلا به انواع طول کشیده که تحت بررسی بیشتر با  نوار مغز  قرار گرفته اند، بیماری صرع کودکان از نوع حملات تشنج کمپلکس پارشیال گزارش شده است که بعد از تجویز داروی کاربامازپین این علایم بهبود یافته است.

چگونه می توان خودارضایی کودکان را تشخیص داد؟

در خودارضایی کودکان حرکاتی مانند خوابیدن روی شکم و مالیدن خود به زمین یا عروسک و سایر اشیاء (بویژه دختر بچه ها) بسیار معمول است و ممکن است کودک در دوره های استرس و خستگی به آن بپردازد و یا با دست، اقدام به تحریک اندام جنسی خود نماید. خودارضایی کودکان معمولا بصورت ناگهانی آغاز می شود و کودک ممکن است گر گرفته وعرق کرده به نظر برسد و در حال خر خر کردن باشد و یا تنفس نامنظمی داشته باشد و یا در یک وضعیت خاص مثل خم شدن روی چیز خاصی و یا مالیدن خود روی اشیا و یا عروسک غافلگیر شود و یا در حالت چمباتمه نشسته باشد. حین بروز خودارضایی کودکان ، کودک ممکن است بیمار به نظر برسد و یا حالتهای عصبی شبیه به تشنج را از خود نشان دهد. این رفتار ممکن است تا زمانی که کودک از استرس رهایی بیابد، ادامه یابد اما معمولا کاملا برطرف نمی شود.

درمان خودارضایی کودکان چیست؟

اصل بسیار مهم در درمان خودارضایی کودکان این است که این اختلال در کودکان عصبی و گوشه گیر بسیار بیشتر مشاهده می شود که این می تواند به علت استرس های محیطی ایجاد شود. برای درمان خودارضایی کودکان والدین باید به کودک خود کمک کنند تا بتواند از راه دیگری بر احساسات منفی خود غلبه کند مثلاً در زمان اضطراب، عصبانیت وناراحتی و زمانی که کودک بی حوصله است و به خود ارضایی رو می آورد، می توان از اسباب بازی ها و فعالیت های جالب و آموزشی استفاده کرد.

راهکارهای پیشنهادی به والدین برای درمان خودارضایی کودکان چیست؟

۱ . رایج ترین اشتباهی که والدین کودک مبتلا به خودارضایی کودکان مرتکب می شوند سعی در خاتمه بخشیدن کامل به خودارضایی است. این امر منجر به جنگ قدرتی می گردد که در نهایت والدین بازنده آن خواهند بود. کودکان نباید به خاطر خودارضایی کتک بخورند، سخنرانی بشنوند یا مورد سرزنش قرار بگیرند. خودارضایی را با صفاتی مانند بد، کثیف، شیطانی یا گناه آلود همراه نفرمایید. دستان کودک را نبندید، هیچ نوع بند و بستی به کار نبرید. تمام این روش ها تنها به مقاومت کودک منجر خواهد شد و درمان خودارضایی کودکان را با مشکل مواجه خواهد کرد.

۲ . به منظور درمان خودارضایی کودکان توجه کودک را به امور دیگری معطوف کنید و وی را به بازی و کارهایی که دست هایش را مشغول می دارد تشویق کنید. این روش را با پرستار یا مربی مهد کودکتان در میان بگذارید. از مراقب یا مربی کودکتان بخواهید مانند شما ابتدا سعی کنند حواس کودک را پرت نمایند. 

۳ . اصل خیلی مهم در درمان خودارضایی کودکان اینکه چون خستگی و تنهایی و بی توجهی علت شایعی برای این رفتار در کودک است مادر می تواند وقت بیشتری برای او گذاشته و او را بیشتر در آغوش بگیرد و با دست هایش کودک را بیشتر لمس کرده و نوازش دهد. با این حال این رفتار نیز نباید جنبه تشویق پیدا کند. زیرا کودک ممکن است برای جلب توجه و محبت مادر شروع به آغاز این رفتار نماید.

۴ . خودارضایی کودکان را در هنگام چرت زدن و خوابیدن نادیده بگیرید. در چنین زمان هایی کودک خود را تنها بگذارید. کودک را از دمر خوابیدن منع نکنید و اگر دستانش میان پاهایش است از او پرس و جو نکنید .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار