بیماری اوتیسم در کودکان چیست؟

یکی از بیماری های پیچیده و مرموزی که امروزه بخش قابل توجهی از کودکان عزیز ما را گرفتار کرده است، بیماری اوتیسم است. قبل از اینکه بیماری اوتیسم را تعریف کنیم، ابتدا درباره تاریخچه این بیماری توضیح مختصری می دهیم. بیماری اوتیسم یا اصطلاح علمی Autism Spectrum Disorder (ASD) دسته‌ای از اختلالات تکامل سیستم عصبی می‌باشد که تظاهرات اصلی آن‌ نقص در تعاملات اجتماعی، ارتباطات و نیز وجود رفتارهای تکراری و علایق محدود می باشند. اولین بار آقای کانر در سال ۱۹۴۳ چند کودک با علایم اشکال در ارتباط با دیگران و عدم توانای تکلم و یا گفتار نامفهوم را بعنوان اوتیسم کودکان تعریف نمود. اوتیسم کودکان شامل یک طیفی از تأخیر تکامل رفتاری کودک می باشد. در واقع در اوتیسم کودکان، کودک به شدت درونگرا بوده و به ندرت برای افراد محیط بیرون در فعالیتهای روزمره خود نقشی در نظر می گیرد.

علت بروز بیماری اوتیسم چیست؟

وقتی درباره شیوع بیماری اوتیسم صحبت می کنیم، از هر ۶۰ تا ۷۰ تولد زنده در دنیا یک نفر مبتلا به اوتیسماست. شیوع اوتیسم در پسران، ۱ در ۴۲ و در دختران ۱ در ۱۸۹ می‌باشد. به‌ عبارتی‌دیگر، شیوع این بیماری در پسران ۴ برابر بیشتر از دختران است. اوتیسم بیماری پیچیده ای است و هنوز بطور کامل شناخته نشده است. تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده و علل مختلفی مثل برخی کمبودهای تغذیه ای در دوران بارداری یا سن والدین را در بروز آن دخیل می دانند ولی مهمترین علت شناخته شده نقش ارث و ژنتیک در آن است. آمار نشان می دهد در مناطق صنعتی میزان شیوع اوتیسم بیشتر است.

محققان زندگی ماشینی و عوامل ناشی از آن مانند استرس را در سیر صعودی ابتلا به این بیماری دخیل می‌دانند. دلایل مختلفی مبنی بر نقش زمینه ژنتیک در بروز اوتیسم کودکان وجود دارد. به طوری که در خانواده ای که یک بیمار مبتلا به اوتیسم کودکان وجود دارد احتمال ابتلای فرد دیگر به میزان نه درصد بیشتر می شود. در بررسی های انجام شده تعداد سلولهای پورکنژ در مخچه بیمار مبتلا به اوتیسمکمتر از کودکان دیگر است. بعضی از اختلالات کروموزومی، کم کاری تیروئید، مسمومیت مادر حین بارداری با بعضی داروها و ابتلا به بعضی عفونتها با بروز اوتیسم کودکانارتباط دارد.

بهترین دکتر اوتیسم، این بیماری را با چه علایمی تشخیص می دهد؟

بهترین دکتر اوتیسم در بیش از ۸۰ درصد موارد، این بیماری را با شنیدن مشکلات بیمار و معاینه بیمار تشخیص می دهد. بیماری اوتیسم به‌عنوان یک طیف در نظر گرفته می‌شود، چراکه تظاهرات آن بسیار مختلف و گوناگون است. برای مثال ناتوانی کلامی و مشکلات شناختی در برخی از این بیماران بسیار شدید است، حال‌آنکه برخی دیگر دارای نبوغ ذهنی و استعداد بسیار بالایی هستند. به بیانی دیگر، کودکان اوتیستیک اصطلاحاً غیر‌کلامی هستند. در یک سر طیف بیماری اوتیسم، ضریب هوشی زیر ۴۰ و در سر دیگر آن افراد بسیار نابغه با توانایی‌های هوشی بالا هستند، گرچه دارای نقص در تعاملات اجتماعی و ارتباطی می‌باشند.  اوتیسم، یک اختلال رشد عصبی بسیار پیچیده است که به طور طبیعی، از بدو تولد خودش را نشان می‌دهد و  به همین دلیل، اغلب والدین در دوسال اول زندگی، هنگامی که کودک شروع به رشد شخصیتی می‌کند، متوجه آن می‌شوند.

کودکان مبتلا به اوتیسم یا تکلم ندارند یا دچار تأخیر تکلم هستند اما اگر کلام هم داشته باشند معنی دار نیست و کلام دیگران را کپی می کنند. در اوتیسم کودکان، بیمار خود را با نام صدا می زند و از ضمیر من استفاده نمی کند. ارتباط کودک مبتلا به اوتیسم یکطرفه است و فقط به علایق خود توجه دارد. این کودکان به لبخند یا خستگی دیگران توجهی ندارند و نمی توانند با دیگران ارتباط برقرارکنند. کودکان معمولاً بعد از چند دقیقه از بازی با یک اسباب بازی به سراغ بازی دیگری می روند ولی کودک مبتلا به اوتیسم ساعت ها با یک وسیله بازی می کند. کودکان مبتلا به اوتیسم به چرخیدن یا به وسایلی مثل پنکه و لباسشویی که می چرخند علاقمند هستند و ممکن است خود را با تماشای آنها سرگرم کنند. در اوتیسم کودک ارتباط چشمی با والدین یا دیگران ندارد.

اقدامات تشخیصی و درمانی بهترین دکتر اوتیسم چیست؟

در صورتی که کودک مبتلا به اوتیسم کودکان باشد، برای شروع درمان اوتیسم لازم است توسط پزشک اعصاب کودکان معاینه دقیق شود. پزشک برای درمان اوتیسم از درمان دارویی و نیز کاردرمانی ذهنی استفاده می شود.همواره یادمان باشد که سن طلایی برای درماناوتیسم کودکان قبل از پنج سالگی است.

گاهی ممکن است برای یک تشخیص دقیق و درمان اوتیسم به یک تیم متخصص نیاز شود این تیم می تواند از افراد زیر تشکیل شود :

• فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان؛ می تواند در تشخیص اولیه کمک کرده و در صورت نیاز داروهائی را برای کمک به کودک تجویز کند.
• روانشناس کودک؛ در شناخت عادات و حالات روانی کودک کمک کرده و ناتوانی های کودک در زمینه های رشد ذهنی، روانی و اجتماعی را بررسی می کند . همچنین یک روانشناس می تواند در بهبود رفتاری کودک و افزایش مهارتهای اجتماعی کودک به شما کمک کند .
• رفتار درمان؛ این شخص می تواند علاوه برکمک به بهبود توانائی های کودک در کارهای روزانه مانند لباس پوشیدن ، غذا خوردن و سایر کارهای استقلالی، همچنین در بهبود وضعیت حواس پنجگانه ، قدرت تشخیص و سایر توانائی های کودک او را یاری کند.
• کار درمان؛ یک کار درمان، کودک را در استفاده درست از عضلات و اندامهای بدن برای انجام کارهای بزرگ و کوچک بدنی می تواند یاری کند.
• گفتار درمان؛ در بهبود وضعیت گفتار کودک و افزایش توانائی او در مهارتهای کلامی بسیار مؤثر است.
• مشاور خانواده؛ این شخص می تواند علاوه بر راهنمائی در امر روابط شما با کودک خود، شما را در بهره وری بهتر از منابع و مراکز موجود در جامعه برای کمک به درمان کودک کمک کند.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

 

چگونه سردرد کودکان اتفاق می افتد؟

سردرد در کودکان بسیار شایع بوده، شایعترین علت مراجعه کودکان به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می باشد. میزان شیوع سردرد کودکان از ۴۰ تا ۸۰ درصد متفاوت است البته شیوع سردرد مداوم یا میگرن کودکان کمتر بوده و حدود ۲ تا ۱۵ درصد گزارش شده است. سردرد به سه نوع کلی اولیه، ثانویه و درد اعصاب مغزی تقسیم می شود. سردرد اولیه شامل میگرن و سندرم های دوران کودکی می باشد. علل بروز سردرد ثانویه عبارت است از: تروما به گردن، اختلالات عروقی گردن، بیماریهای غیر عروقی داخل مغزی، سوء مصرف مواد، انواع عفونت ها، بیماریهای خونی و اختلالات روحی روانی. وقتی در مسیر اعصاب مغزی بخصوص عصب شماره ۵ (عصب مربوط به حس صورت)، عصب شماره ۹ (عصب مربوط به حس زبان) و یا در مسیر اعصاب حسی پس سر التهابی اتفاق می افتد، درد اعصاب مغزی شروع می شود.

میگرن در کودکان چه تعریفی دارد؟

میگرن کودکان یعنی سردردی که تکرار شونده باشد. سردرد در میگرن کودکان اغلب یک‌طرفه بوده و کودک در سر خود احساس ضربانی شبیه کوبیدن چکش می‌کند و برخی علایم مثل سرگیجه، دل‌درد، تهوع و استفراغ، دیدن جرقه‌های نورانی و یا حساسیت به نور و بو هم ممکن است وجود داشته باشند.
میگرن کودکان حداقل یک ساعت و  گاهی تا ۲ روز هم ادامه می‌یابد. در این سردردها اغلب یک عامل محرک مثل خستگی، فعالیت بیش از حد بدنی، کمبود خواب، استرس و یا حتی خوردن برخی مواد غذایی وجود دارد به طوری که هر فردی نسبت به یکی از این عوامل حساس است و وقتی در آن شرایط قرار می‌گیرد دچار سردرد می‌شود.
تعریف علمی میگرن کودکان چیست؟

• تعداد حملات سردرد: حداقل پنج حمله سردرد
• طول هر حمله سردرد: بمدت یکساعت و گاهی تا ۲ روز
• وجود حداقل دو علامت از: سردرد یکطرفه، ضرباندار، شدت متوسط تا شدید، تشدید با راه رفتن یا بالا رفتن از پله
• وجود حداقل دو علامت از: تهوع یا استفراغ، ترس از نور یا فتوفوبیا، ترس از صدا یا فنوفوبیا، سرگیجه

در میگرن اغلب یک عامل محرک مثل خستگی، فعالیت بیش از حد بدنی، کمبود خواب، استرس و یا حتی خوردن برخی مواد غذایی وجود دارد به طوری که هر فردی نسبت به یکی از این عوامل حساس است و وقتی در آن شرایط قرار می‌گیرد دچار سردرد می‌شود.

چند نوع میگرن کودکان وجود دارد؟

میگرن کلاسیک، ابتدا علامت اورا یا پیش درآمد دارد، که پس ازآن یک طرف سر درد می گیرد. این پیش درآمد معمولا به صورت اختلالات بینایی نمایان می شود و گاهی اوقات به صورت اختلالات بویایی نیز گزارش شده است. به عنوان مثال، پیش درآمد اختلالات بینایی ممکن است به شکل تاری دید یا جرقه های نور که به شکل زیگ زاگ است نمایان شود. همچنین بعضی از افراد میدان دید خود را از دست می دهند؛ به طوری که کلمات و جملات را نیمه کاره رها می کنند. این اختلالات بینایی در کمتر از یک سوم ازکودکان مبتلا به میگرن دیده می شود. هنگامی که کودک برای اولین بار دچار چنین حالتی می شود، بسیار مضطرب می گردد. سردرد معمولا پس از ظهور اختلالات بینایی یا همزمان با آن بروز می کند .

گاه میگرن حاد به صورت حملات سرگیجه بروز می کند و یا آنکه فرد مبتلا به طور متناوب استفراغ می کند ( استفراغ دوره ای یا میگرن شکمی) که در چنین حالتی سردرد مهمترین مشخصه میگرن نیست. بروز میگرن در کودکان مبتلا به میگرن حاد که به طور متناوب استفراغ می کنند و گاهی از دردهای شکمی نیز رنج می برند، بعدها در زندگی آتی به صورت میگرن معمولی خواهد بود.

بهترین دکتر میگرن کودکان کیست؟

وقتی بیمار مبتلا به بهترین دکتر میگرن کودکان مراجعه کند، ابتدا لازم است کودک مبتلا به سردرد تحت معاینه دقیق شامل چک فشارخون و معاینه عصبی و معاینه ته چشم قرار گیرد. سپس متناسب با یافته های معاینه بهترین دکتر میگرن کودکان، اقدامات تشخیصی شامل نوار مغز  و ام آر آی مغزی (برای تشخیص بیماری های جدی که ممکن است سبب بروز سردرد شود مانند تومورهای مغزی، خونریزی مغزی حتی پس از یک ضربه مغزی خیلی جزئی، بالا رفتن فشارخون، یا هیدروسفالی (افزایش مایع نخاعی در داخل جمجمه) که قبلا تشخیص داده نشده باشد.) لازم می آید.

روشهای درمان بهترین دکتر میگرن کودکان چیست؟

بسیاری از حملات سردرد میگرنی در کودکان با یک ساعت دراز کشیدن در یک اتاق تاریک و ساکت کاهش می یابد. بهتر است این کار قبل از آنکه حمله میگرن شدید شود، صورت گیرد. کودکان مبتلا به سردرد میگرنی از وقوع حملات آن آگاهند. والدین و آموزگاران دلسوز (به ویژه آنهایی که خود به سردرد میگرنی مبتلا هستند) در این گونه مواقع کودک را به دراز کشیدن تشویق می کنند.انواع مسکن ها در صورتی که بموقع مصرف شود و همراه با دراز کشیدن باشد می تواند در کوتاه کردن مدت حمله سردردمیگرنی موثر واقع شود.

مصرف داروهای ضد تهوع مثل، پروکلورپرازین در صورتی که تهوع و استفراغ دست دهد، مفید است. بار دیگر تاکید می کنیم در صورتی که این داروها به موقع مصرف شود یعنی هنگامی که اولین نشانه هشدار دهنده بیماری آشکار شد بسیار موثر است.

کودکان مبتلا به میگرن حاد که به طور متناوب استفراغ می کنند، می توانند مرتباً از یک نوع داروی ضد تهوع مصرف کنند. این نوع درمان بویژه در دورانی که کودک تحت فشارهای روحی است و استفراغ و سردرد به طور مرتب و یکنواخت روی میدهد، بسیار مفید است.

داروهایی که مستقیماً بر رگ های خونی اثر می کند نیز در دسترس است. با این حال تجویز این داروها برای کودکان مبتلا به سردرد میگرنی باید با توجه به نوع میگرن در آنها با احتیاط صورت گیرد، زیرا دارای عوارض جانبی است و فقط در مواقعی که سردرد میگرنی علاج ناپذیر است تحت نظارت دقیق پزشکی می توان آنها را تجویز کرد.

در مورد کودکانی که تصور می شود بعضی از مواد غذایی در بروز میگرن آنها دخالت و کاربرد سایر روشهای درمانی نیز موفقیت آمیز نبوده است، می توان از رژیم های غذایی خاصی، که در آنها مصرف بعضی از غذاها ممنوع است، استفاده کرد.

داروهای بهترین دکتر میگرن کودکان را می دانید؟

بهترین روش برای پیشگیری از میگرن کودکان جلوگیری و کنترل عوامل محرک سردرد هستند. شرایط تنش زا را نیز می توان تا حدی کنترل کرد، بدین ترتیب که کودک با بزرگ شدن و رسیدن به دوران بلوغ در کنترل محیط خود و فشارهای روانی موفق تر خواهد شد. اجتناب از خوردن غذاهایی که ممکن است سبب تشدید حملات سردرد میگرنی شود نیز یکی دیگر از راه های پیشگیری است.

البته گاه پزشک با صلاحدید خود از داروهای پیشگیری کننده سردرد مانند پروپرانولول یا سدیم والپروآت بمدت محدود سه تا شش ماهه استفاده می نماید.

اندازه دور سر نوزاد چگونه تغییر می کند؟

میزان دور سر نوزاد حین تولد به سن بارداری حین تولد بستگی دارد. اگر مادر بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، دور سر کودک در حدود ۳۲ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود درحالی که با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک کمتر می باشد. رشد دور سر کودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود.

میزان رشد دور سر نوزاد در یک سال اول را می دانید؟

میزان رشد دور سر نوزاد در دوره یک سال اول شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک بیش از ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود.

کی می گوییم رشد دور سر نوزاد کافی نیست؟

وقتی رشد دور سر نوزاد به اندازه کافی نباشد و معاینه پزشک اعصاب کودکان نشان دهنده پاتولوژیک بودن بیماری باشد، به این بیماری  میکروسفالی گفته می شود. دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی می شوند. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود. بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است. عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

علت رشد کم دور سر نوزاد چیست؟

علت رشد کم دور سر نوزاد یا میکروسفالی به دلیل علتهای متعددی است که شامل طیف وسیعی از عوامل ارثی و محیطی می شوند.

وقتی والدین نسبت فامیلی داشته باشند، علت رشد کم دور سر نوزاد می تواند به علت جهش های ژنتیک باشد. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود.

بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری خود علت رشد کم دور سر نوزاد به همراه علائم دیگر از جمله عقب ماندگی ذهنی است.

عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

عوارض رشد کم دور سر نوزاد چیست؟

دور سر کوچک می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکانفلوشیپ نوروماسکولار