نوار مغز در کودکان چه کاربردی دارد؟

نوار مغز کودکان روشی تشخیصی است که برای بررسی عملکرد مغز کودکان انجام می شود. ارتباطات سلول ها یا نورون های مغزی بوسیله یک سری پالس ها یا پتانسیل های الکتریکی عصبی انجام می شود که باعث سیگنال های الکتریکی مغز می شود. این سیگنال ها که امواج مغزی نامیده می شود از طریق پوست سر قابل ثبت می باشد. دستگاه نوار مغزی این عمل را می توان انجام دهد و به پزشک کودک شما کمک می کند که امواج مغزی کودک را با حرکات و یا رفتارش مورد بررسی قرار دهد.

آیا دستگاه نوار مغز کودکان امواج یا اشعه مضر دارد؟

بسیاری از والدین وقتی برای انجام نوار مغز مراجعه می کنند، نگران هستند و می پرسند که آیا نوار مغز اشعه مضر ندارد؟ دستگاه نوار مغز کودکان فقط یک دستگاه گیرنده می باشد که اشعه مضر برای کودک نداشته و هیچ آسیبی به فرزند عزیزتان نمی رساند. برای ثبت امواج الکتریکی مغز از دستگاه نوار مغز استفاده می شود که انواع ۸، ۱۶ و ۳۲ کاناله آن وجود دارد. سپس الکترودهایی بر روی پوست سر بیمار نصب می شود و این الکترودها که از صفحات کوچک فلزی تشکیل شده و به سیم‌های باریکی متصل هستند. این الکترودها شارژهای الکتریکی کوچکی را که در اثر فعالیت سلول‌های مغزی تشکیل می‌شوند، آشکار می‌کنند. این شارژهای الکتریکی توسط دستگاه تقویت شده و سپس به صورت منحنی‌هایی روی صفحه نمایشگر یا روی نوارهای کاغذی به نمایش در می‌آیند.

برای چه بیماری های نوار مغز کودکان لازم است؟

مهمترین بیماری که نیازمند تشخیص به وسیله نوار مغز کودکان دارد، تشنج یا بیماری صرع می باشد. بیشترین علت انجام نوار مغز کودکان بررسی و تشخیص انواع اختلالات تشنجی در کودکان است. بیماری های دیگر مغز و اعصاب کودکان که نوار مغز یک روش تشخیصی مهم در آنها است عبارت است از: سردرد، سرگیجه، میگرن، اختلال هوشیاری، اختلال تمرکز و بیش فعالی، اختلال ارتباطی و اوتیسم، ضربه به سر و هر حالتی که باعث اختلال مغزی شود بکار می رود.

نکاتی که والدین قبل از مراجعه برای انجام نوار مغز کودکان باید بدانند چیست؟

والدین باید بدانند که قطع ناگهانی داروهای ضد تشنج حین مراجعه برای انجام نوار مغز کودکان بسیار خطرناک می باشد. گاه با قطع سریع داروی ضد صرع، حمله طولانی و شدید تشنج اتفاق می افتد. نکته مهم دیگر اثر تب و التهاب بر روی امواج مغزی است،  به همین دلیل اغلب زمان نوار مغز کودکان را بعد از مرحله حاد بیماری تب دار یا سرماخوردگی در نظر می گیرند.

بهترین وضعیت برای انجام نورا مغز کودکان چیست، خواب یا بیداری؟

خستگی و کم خوابی باعث می شود کیفیت بررسی نوار مغز کودکان بهتر شود و کودک نیاز کمتری به مصرف داروی خواب آور دارد و زودتر به خواب می رود و هم اینکه در کم خوابی نوار مغز موج های غیر طبیعی مغزی را بهتر نشان می دهد. سکوت و آرامش در حین گرفتن نوار مغز کودکان مهم است؛ ایجاد هر گونه صداهای بلند و زنگ موبایل ممکن است باعث ایجاد پارازیت در نوار مغز گردد.

نوار مغز سه بعدی یا نقشه مغزی چیست؟

در بعضی از بیماری ها مانند بیش فعالی، اختلالات یادگیری، اختلال توجه و تمرکز، اضطراب و افسردگی و اختلالات ارتباطی مانند اوتیسم، بررسی و تحلیل فراوانی امواج مختلف مغزی بسیار مهم است. الکتروانسفالوگرافی کمی (Quantitative Electro Encephalo Graphy) یا QEEG وسیله ای برای ارزیابی و اندازه گیری امواج مغزی و خصوصیات مربوط به آنها در این بیماری ها است. در QEEG، امواج مغزی در حالت های مختلف چشم بسته، چشم باز و انجام یک تکلیف شناختی مانند خواندن،ثبت کرده ،سپس این امواج بوسیله کامپیوتر، بر حسب فرکانس تفکیک شده و بر اساس شدت فعالیت در رنگ های مختلف نمایش داده می شوند. مطابق با مطالعاتی که صورت گرفته اندازه امواج مختلف در مغز دارای استاندارد و حد نرمالی است که تنها براساس جنس و سن تغییر می کند. به این معنی که برای داشتن عملکرد مناسب، هریک از امواج در فرد با مقادیر نرمال مشخص می شود کدام یک از امواج و در کدام نقطه از سر دارای فعالیت نامناسب است.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

سرگرمی برای کودکان دارای اوتیسم به چهار دسته تقسیم می شود:

• بازی گروهی
• شعرخوانی
• کتاب خواندن
• بازی با اسباب بازی

بازی گروهی

در این نوع بازی لازم است که کودک حرف بزند، در بازی شریک شود و نسبت به دیگران واکنش نشان دهد. این بازی برنامه ریزی شده است و به آسانی می توان پیش بینی کرد مرحله بعدی بازی چه خواهد بود. این بازی ها موجب آرامش کودک می شود. این بازی ها جالب و شادی آور است و شامل دالی موشه، قایم باشک، اسب سواری روی پای والدین، شنا و… است.

آماده سازی برای فعالیت

گفته های خود را تکرار کنید. این کار را در ابتدای فعالیت، طول فعالیت و پایان فعالیت انجام دهید.
در حین فعالیت به کودک فرصت دهید تا نقشی ایفا کند و به او کمک کنید که کار مورد علاقه اش را انجام دهد و اگرلازم بود، روش بازی را تغییر دهید. برای مثال وقتی شما با کودک دالی موشه بازی می کنید، صورت خود را با یک بالش می پوشانید؛ شاید بعد از مدتی کودک پشت پرده پنهان شود، شما بازی را با جایگزین کردن پرده به جای بالش ادامه دهید.

شعرخوانی

از شعر برای ارتباط با کودک می توان استفاده کرد. شعر خواندن روشی است که می توان هر روز تکرار کرد، بنابراین کودک به ان عادت می کند وکلماتش را بخاطر می سپارد. ما توصیه می کنیم که شعرها را با حرکات مناسب وتصاویر همراه کنید تابه خاطر سپردن آن آسان تر شود.

در ضمن فعالیت به کودک فرصت دهید تا نقشی ایفا کند و روی کلمات و اشاراتی که او دوست دارد، مکث کنید و او را تشویق کنید تا ادامه دهد. در حین شعر خوانی کلمات کم و ساده به کار ببرید و روی کلمات اصلی تأکید داشته باشید. لازم است که از شعرهای کودکانه و شعرهای ساختگی مطابق با نیاز کودک، برای درخواست چیزها، سؤال و جواب، احوال پرسی، درک روتین های روزانه و راهنمایی های ساده استفاده کرد.

کتاب خواندن

خواندن راه دیگر تقویت برقراری ارتباط با کودک، در زمان های شاد است و او را به برقراری ارتباط ترغیب می کند، همانند شعر خوانی، باید یک داستان را چندین بار تکرار کرد.

خواندن با روش درست

برای کتاب را با حالت هیجان و شادی بخوانید تا توجه کودک جلب شود. روی آنچه مورد علاقه اوست، تأکید کنید.برای مثال ، اگر او اشاره به جزییات خاصی می کنند. مراقب باید با تاکید بر این جزییات، داستان را بخواند. این روشی برای برقراری ارتباط و دادن اطلاعات، درباره آنچه مورد علاقه کودک است، می باشد.

ساده کردن جملات

بنا بر نظر روانشناسان و پزشکان فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، توصیه می شود مطالب را به صورت مرسوم نخوانید. بلکه جملات را ساده کنید تا مناسب درک کودک باشد.
برای او با حالتی سرزنده و گویا و رسا بخوانید.
اگر او می خواهد که صفحات را ورق بزند، شما با او همراه شوید و هر کدام یک صفحه را ورق بزنید.
باید روی کلمه های خاصی، با نشان دادن تصویر آن تاکید کنید تا کودک بتواند آنها را بفهمد، حفظ کند و از آن کلمه ها ناخودآگاه استفاده کند.
به کودک این فرصت را بدهید تا علایقش را بیان کند، توجه کردن، آرام بودن و توضیح دادن را فراموش نکنید.

بازی با اسباب بازی

بازی با اسباب بازی ساده ترین راه برقراری ارتباط با کودک است. مراقب بایستی اسباب بازی های مناسب انتخاب کند؛ مانند اسباب بازی های دیداری، اسباب بازی های تعاملی (علت و معلولی)، اسباب بازی های مشارکتی، اسباب بازی های ساختنی، اسباب بازی های فوت کردنی، اسباب بازی های قاعده دار، اسباب بازی های نمادین و اسباب بازی های حرکتی.

مراحل بازی

از کودک بخواهید که از میان دو یا چند اسباب بازی یکی را انتخاب کند.
اسباب بازی هایی که انتخاب می کند را به او بدهید، بدون اینکه به او کمک کنید، به او نگاه کنید.
بازی او را تقلید کنید و شریک بازی او ، با روش خودش شوید.
اگر کودک احساس خستگی کرد، باید همان بازی را قبل از اینکه به بازی دیگری بروید، ادامه دهید.با ایجاد روشی جدید در بازی، او را تشویق به ادامه بازی کرده و بازی را ادامه دهید.
با تاکید بر کلمات اصلی، پایین آوردن تون صدا و اشاره به آنچه می گویید، با ساده ترین کلمات و جملات از زمان بازی برای تقویت زبان کودک سود ببرید.
بازی را با یک روتین؛ مثلا با یک شعر تمام کنید.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده

دور سر کودک حین تولد را می دانید؟

بسیاری از والدین دور سر نوزاد خود را با یکدیگر مقایسه می کنند و وقتی دور سر نوزادشان کمتر یا بیشتر باشد نگران می شوند. حال آنکه اندازه دور سر کودک به سن بارداری نوزاد حین تولد بستگی دارد. به طوری که اگر مادر دوره بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، اندازه دور سر کودک حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود و درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک حدود ۳۲ و یا کمتر می باشد

رشد دور سر کودک بعد از تولد چگونه است؟

رشد دور سر کودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود.

اختلال در رشد دور سر کودک چه نام دارد؟

اگر رشد دور سر کودک کمتر از سیر طبیعی باشد، به آن میکروسفالی گفته می شود. دور سر کوچک، یا میکروسفالی یعنی کوچک بودن اندازه سر در کودکان نسبت به میانگین طبیعی نرمال در آن سن. در میکروسفالی مغز به اندازه کافی رشد نمی کند. دور سر کوچک یک بیماری نیست، اما یکی از علائم مهم ابتلا به بیماری‌های دیگر است. بیماری میکروسفالی یک اختلال نادری است و در ۱ مورد از ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.

 

علت کم بودن رشد دور سر کودک یا میکروسفالی چیست؟

دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی می شوند. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود. بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است. عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

دور سر کوچک یا میکروسفالی می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

علت افزایش رشد دور سر کودک چیست؟

وقتی بر اساس جدول استاندارد، دور سر کودک بیش از ۲ انحراف معیار بالای حد متوسط برای همان سن، جنس و نژاد باشد، می گوییم این کودک ماکروسفالی دارد. تقریباً ۲ درصد جمعیت طبیعی، ماکروسفالی دارند ولیکن یافته غیرطبیعی در مغزشان یافت نمی شود.  به عبارتی بزرگی اندازه دور سر کودک می‌تواند به شکل یک صفت ارثی از سوی پدر و مادر به فرزندان منتقل شود. علل دیگر ماکروسفالی شامل خونریزی یا توده داخل مغزی، تجمع مایع داخل مغزی، عفونت های مغزی، تجمع خون در پرده‌های مغزی، ضخیم شدن استخوان‌های جمجمه یا ذخیره غیرطبیعی مواد چربی یا موکوپلی ساکارید در مغز، کم کاری تیرویید، کمبود ویتامین D و بیماریهای ارثی و ژنتیک علل بزرگی دور سر کودک هستند.

روند تشخیص اختلال اندازه دور سر کودک به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند. پزشک اعصاب کودکان نیز می‌تواند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

آیا استفاده از گوشی های همراه ، تبلت و …سردرد به همرا ه دارد ؟

اگر فکر می کنید که گوشی باعث سردرد می شود قطعا درست فکر کرده اید.در این مجال سعی میکنیم عامل بسیاری از سر دردها در کودکان استفاده نادرست و نا صحیح از گوشی های موبایل است.
ضررهای تلفن همراه از وقتی مورد توجه متخصصان و پزشکان قرار گرفت که فردی در شهر فلوریدای آمریکا در سال ۱۹۳۹ گرفتار سردرد و به تبع ان تومور مغزی شد و از همسرش که دارای تلفن همراه بود شکایت کرد .

براساس مطالعات صورت گرفته ،عواملی که درارتباط با بروز سر درد و استفاده از گوشی های موبایل هستند به طور اختصار در چهار حیطه ذیل مورد بحث و بررسی قرار می گیرند :
۱-.بسیاری از متخصصان بر این باورند که تداخلات بی سیم در اثر استفاده ی طولانی مدت از تلفن همراه گلوکز مغز را مرف می کند . کاهش گلوکز مغز خود عامل ایجاد سردرد در بسیاری از کودکان است.
۲- همچنین این متخصصان به قطعیت اعلام کردند که ۵۰ دقیقه مکالمه با تلفن همراه می تواند سلول های مغزی را در منطقه ای که به گوشی نزدیک تر است تغییر بدهد .و این بواسطه ی تشعشعات ضعیف الکترو مغناطیسی تلفن های همراه است.
به طور کلی باید گفت که قدرت تشعشعات موبایل ۲ وات است . این تشعشعاتبه دلیل اینکه فرکانس ماکرو ویو است ،زمانی که در مجاورت بدن قرار گیرد ایجاد حرارت اضافی در سلول ها میکند . گرمای حاصل از این تشعشعات بسیار یاز مراکز بدن از جمله مغز و قلب را درگیر میکند که این خود با عث ایجاد درد های مزمن در بدن به ویژه سر است.

پژوهشگران دانشگاه امیر کبیر اعلام کردند که استفاده از گوشی همراه از حدود ۲۰ دقیقه به بالا می تواند با افزایش تدریجی حرارت بافت های مغزی سبب ایجاد تغییرا تفیزیولوژیک در مغز و حتی کاهش شنوای شود. این مطالعات نشان داد که میزان جذب امواجی که از گوشی همراه به سمت گوش می آید با توجه به فاصله تلفن از گوش و فرکانس موج متفاوت است . اما بیش از ۰ درصد امواج توسط بافت جمجمه و مغز جذب شده و به شکل انرژی حرارتی در می آید. بر این اساس دانشمندان اعلام کرده اند که احتمال ابتلا به تومور و سردرد در همان سمت از مغز که عموما در مجاورت بیشتر امواج است بین ۴۰ تا ۲۷۰ درصد افزایش یافته است.

۳ -.یکی دیگر از مواردی که باعث ایجاد سردرد در کودکان می شود حالات نشستن و میزان نشستن در هنگام استفاده از گوشی هاست که خود باعث اسپاسم عضلات در ناحیه گردن ، سر ، کمر و پهلو ها می شود که در صورت عدم درمان توسط پزشک معالج عوارض جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت.
اسپاسم عضلات در اصل به نحوه نشستن ، خوابیدن ، ایستادن و در کل به فرم حالت بدن در هنگام استفاده ارتباط دارد که حتی در حالت صحیح بدن به دلیل قرار گرفتن بد ن در طولانی مدت در یک وضعیت ثابت باعث بروز درد های شدیدی در نواحی درگیر از جمله سر می شود.

۴- از عوامل دیگر بروز سردرد در کودکان نور آبی است . این نور که از صفحه ی موبایل و تلویزیون و تبلت ساطع می شود به یکی از عمیقترین بخش های مغز ( شبکیه ) آسیب می زند که این خود عامل بسیاری از سردردهاست .
۵- از موارد دیگر سردرد ها در استفاده ی کودکان از گوشی ها و تبلت ها ، خستگی و فشار ناشی از نگاه کردن مداوم به صفحه نمایش است .که این خود باعث خشکی چشم و سردرد در کودکان می شود.

وپیشنهاد چند نکته ضروری جهت استفاده از این فناوری جهت ارتقای بهداشت روانی و جسمی کودکان:

۱-ایجاد مالکیت:
همیشه و در هر مکان و زمانی هم کودک و هم شما باید بدانید که مالکیت موبایل و یا تبلنت با شما است . یعنی کودک باید بداند که فقط با جلب نظر شماست که می تواند از گوشی استفاده کند.
تلفن همراه باید در زمان شام از کودک گرفته شود.

۲-مدیریت زمان:
کودک باید بداند و بپذیرد که در زمان های خاص تعیین شده از طرف شما حق استفاده از گوشی را دارد .پس برای جلوگیری از بی انظباطی زمان حتما برنامه یزی کنید و هم خود و هم دیگران را ملزم به رعایت کنید.

۳-محدود کردن استفاده از تلفن همراه به ویژه در هنگام انجام تکالیف:
والدین باید قوانینی برای استفاده کودک از موبایل وضع کنند و کودک باید موظف به اجرای آن باشد. برای نمونه تا تکالیف مدرسه تکمیل نشود استفاده از موبایل ممنوع است. استفاده تلفن همراه هنگام انجام تکالیف مدرسه عملکرد حافظه، یادگیری و عملکرد شناختی کودک را کاهش می دهد

۴-استفاده از تلفن همراه پیش از خواب ممنوع:
اینکه استفاده از تلفن همراه پیش از خواب ممنوع است را به عنوان قانون در خانه وضع کنید و خود نیز به اجرای آن اهمیت دهید.
تلفن همراه نباید هنگام خواب در اتاق خواب کودک قرار داشته باشد: دستگاه تلفن همراه باید هنگام خواب در خارج از اتاق کودک نگهداری شود تا کودک برای استفاده از آن برای ارسال پیام، خواندن پیام، بازی کردن و غیره وسوسه نشود.

و نکته آخر اینکه : استفاده از فناوریهای روزدنیا بسیارارزشمند است و زیبا ، به شرط اینکه لزوم و راه استفادهاز این فناوری را به خوبی بیاموزیم و به دیگران انتقال دهیم تا جلوی بسیاری از آسیب ها و زیا نها گرفته شود.

دکتر محمدکاظم بخشنده  فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار از ژاپن

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده