اشکال و دسته دارویی

دیازپام جز دسته داروهای مسکن و خواب آور محسوب می شود. معمولا این دارو توسط پزشک مغز و اعصاب کودکان به عنوان ضد اضطراب، ضد تشنج و حمله صرع یا شل کننده عضلانی برای کودکان تجویز می گردد. دیازپام برای درمان اختلالات خواب، سرگیجه، کزاز هم کاربرد دارد. دیازپام به شکل قرص ۲، ۵ و ۱۰ میلی گرم، شربت ۵ میلی گرم، ویال تزریقی ۱۰ میلی گرم و شیاف ۵ میلی گرم عرضه می شود. نام تجاری این دارو، زپادیک می باشد.

راهنمایی های عمومی

در صورتی که بیمار به این دارو یا سایر بنزودیازپین ها، موارد دیگر از قبیل غذاها و رنگ ها حساسیت دارد باید با پزشک معالج مشورت شود. در صورتی که بیمار سابقه مصرف داروهای دیگر به خصوص تضعیف کننده های سیستم عصبی مرکزی را داشته باشد باید حتما پزشک معالج را در جریان قرار داد. در صورتی که بیمار سابقه تشنج یا حملات صرعی، اختلالات مغزی دارد باید حتما پیش از مصرف دارو، پزشک معالج مطلع گردد. در صورتی که بیمار دچار انسداد مزمن و شدید تنفسی، نارسایی کلیوی و کبدی و آپنه تنفسی می باشد باید پزشک معالج را در جریان قرار داد. دوره درمانی دارو به عنوان ضد تشنج حتما باید کامل شده و باید دقت شود که هیچ یک از نوبت های دارو فراموش نشود. به منظور کاهش احتمال بروز عوارض مصرف این دارو باید به تدریج قطع شود.

تداخلات دارویی

در صورت مصرف همزمان دیازپام با داروهایی چون فلووکسامین، آنتی اسیدها، ضد افسردگی های سه حلقه ای، کاربامازپین، سایمتیدین، اریترومایسین، فلوکستین، امپرازول، رانتیتیدین، کلوزاپین، داروهای کاهنده فشار خون، لوودوپا، ریفامپین، زیدوودین تداخل دارویی ایجاد می شود.

عوارض جانبی دارو

تزریق این دارو می تواند باعث بروز ایجاد ایست قلبی، حالت خفگی در برخی بیماران خصوصا افراد سالخورده یا بیماران دارای نارسایی یا مشکلات قلبی عروقی شود. تتزریق این دارو جهت آندوسکوپی از دهان می تواند باعث بروز سرفه، دپرسیون تنفسی، تنگی نفس، دم و بازدم سریع، اسپاسم ناگهانی حنجره و درد در گلو و سینه شود. عوارض این دارو عبارتند از: فراموشی، اضطراب، تیرگی شعور، دپرسیون مغزی، تاکی کاردی و تپس سریع قلب، خواب آلودگی، منگی و گیجی، آتاکسی، اختلال در تکلم، یبوست، اسهال، خشکی دهان، سردرد، اسپاسم عضلانی، تهوع و استفراغ، مشکل در ادرار، لرزش یا خستگی یا ضعف غیر معمول. عوارضی به ندرت امکان دارد مشاهده شوند عبارتند از: افکار غیرعادی به صورت دل خوشی بی اساس، عدم درک موقعیت مکانی و زمانی، واکنش های آلرژیک، تغییر رفتاری، آنمی، حرکات غیرارادی بدن، نارسایی کبدی، ضعف عضلانی، رفتار تهاجمی، بی خوابی، هیجان غیرعادی و تشنج در صورت تزریق دارو. عوارضی که ممکن است در صورت قطع دارو بروز کند عبارتند از: بی خوابی، عصبانیت، تیرگی شعور، افزایش تعرق، تهوع و استفراغ، افزایش حساسیت به درد و یا لمس، حساسیت به صدا، تاکی کاردی و لرزش.

مسمومیت دارویی

در صورت مصرف بیش از مقدار توصیه شده توسط پزشک و یا مشاهده هر چه سریع تر عوارض به شکل شدید و یا حالت کما، درمان متوقف و هر چه سریع تر مسموم را به بیمارستان رساند.  

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان 

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

سندروم گیلن باره

سندرم گیلن باره که با نام پلی نوروپاتی دمیلینیزان التهابی نیز شناخته می شود، یک بیماری خودایمنی است که با دمیلینه شدن اعصاب مشخص شده و باعث ضعف عضلانی می شود. این بیماری ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، با این حال حدود یک سوم موارد در قبل از ۳ سالگی ایجاد می شود. نشانه های بیماری پیشرونده هستند و در عرض چند روز تا چند هفته وخیم می شوند.

علائم بیماری گیلن باره

درد (به خصوص در پشت و اندام های تحتانی) که نشانه ای مهم است و معمولا در کودکان از نظر دور می ماند. ضعف قرینه عضلات (هر دو طرف بدن) یا از دست رفتن عملکرد (فلج). آرفلکسی (از دست درفتن رفلکس های نورولوژیک یا رفلکس های کششی عضلات). فلج بالارونده (از دست رفتن عملکرد عضله که در اندام های تحتانی شروع شده و به اندام های فوقانی گسترش می یابد). آتاکسی (از دست رفتن هماهنگی حرکات).

درمان بیماری گیلن باره

به محض تشخیص بیماری توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، کودک بیمار در بیمارستان بستری شده و درمان درد و سایر درمان های بالینی، دارویی و حمایتی آغاز می شود. پس از درمان، موارد ذیل جهت پیشگیری از عوارض آغاز می شوند. فیزیوتراپی و کاردرمانی: ورزش عضلات و مفاصل برای حفظ قابلیبت تحرک، اطمینان از وضعیت صحیح بدن و حمایت تنفسی و اداره کردن درد بیمار. اداره کردن تغذیه: برقراری دریافت مناسب کالری برای جلوگیری از کاتابولیسم سریع عضلانی. ادامه تحصیل: برقراری تحصیل در منزل، به خصوص در مورد کودکانی که برای مدت طولانی بستری هستند، ادامه تحصیل یک مداخله مهم محسوب می شود.

سکته

سکته، زمانی اتفاق می افتد که یک انسداد یا پارگی ناگهانی در شریانها یا وریدهای مغزی به وقوع پیوسته و سبب آسیب به سیستم عصبی مرکزی می شود. سکته در کودکان و شیرخواران نادر است؛ تشخیص اغلب به تاخیر افتاده یا از نظر دور می ماند. کودکان مبتلا به سکته عوامل خطر متفاوتی نسبت به بالغین دارند، همچنین نشانه های بالینی و پیش آگهی آنان نیز متفاوت است.

عوامل خطر سکته در شیرخواران و کودکان

بیماری های قلبی، ارثی یا اکتسابی بیماری های متابولیک، خونی یا انعقادی (دیس لیپدمی ها، آنسفالوپاتی میتوکندریال، بیماری سلول داسی، لوسمی، کمبود آنتی ترومبین، کمبود پروتئین S و C و… واسکولیت پس از عفونت (مننژیت، واریسلا، مایکوپلاسما) واکنش ناخواسته دارویی عوامل مادری

علائم سکته در کودکان

نشانه ها و علایم بالینی سکته در کودکان غیراختصاصی است و اغلب با علایم سایر اختلالات نورولوژیک و غیر مرتبط با CNS همپوشانی دارد. در کودکانی که هر کدام از موارد زیر را نشان دهند باید از نظر سکته مورد بررسی قرار گیرد: وقوع ناگهانی ضعف، اختلال صحبت کردن یا بینایی تشنج در دوران نوزادی یا پس از عمل جراحی قلب کاهش سطح هوشیاری همراه با سردرد نقایص نورولوژیک

درمان سکته در کودکان

از آنجا که هیچ استانداردی برای درمان در کودکان وجود ندارد، درمان بر اساس استانداردهای بالغین انجام می شود. پایه درمان، درمان اختلال زمینه ای است. آسپیرین بعنوان یک ضدانعقاد بطور وسیع استفاده می شود. حدود ۵۰ الی ۸۵ درصد کودکان مبتلا به سکته از ناتوانی های درازمدت رنج می برند مثل تشنج، مشکلاتی در حرکت، رفتار و یادگیری.

مداخلات زودرس در مبتلایان به سکته کمک می کند تا تحرک، تکلم و تفکر خود را بازیابند؛ با کاردرمانی و فیزیوتراپی، چالش های فیزیکی، ذهنی و شناختی انجام می شود؛ بنابراین، پیشنهاد می شود بازتوانی هرچه زودتر پس از وقوع سکته شروع شود. به علاوه، بازتوانی از سکته های بعدی پیشگیری کرده و از عوارض بیماری جلوگیری می کند. بر اساس گفته انجمن کاردرمانی آمریکا، شروع کاردرمانی در مراحل اولیه سکته منجر به بهبود سریع تر می شود. مداخلات متمرکز بر کمک به کودک در به دست آوردن مجدد استقلال در انجام فعالیت های روزمره و به دست آوردن مجدد مهارت هایی است که قبلا کسب کرده است. روش ارجح، رویکرد جامعه نگری است که در آن نیازها، محدودیت ها، خواسته ها، فعالیت ها و محیط زندگی بیمار مد نظر قرار گیرد. فیزیوتراپیست ها روی اندام درگیر تمرکز می کنند و به بیمار راه های جایگزین انجام کارها را یاد می دهند و بر اساس آن تمرینات ورزشی بعدی را ارائه می کنند. تجهیزات خانگی که می تواند به فرد جهت مراقبت از خود یاری برسانند توسط کاردرمان ها پیشنهاد می شود.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

 

بیماری نیستاگاموس چیست؟

نیستاگاموس یک بیماری شایع عصبی می باشد که باعث اختلال ریتمیک در حرکت چشم ها می شود این بیماری دارای دو فاز می باشد فاز رفت و فاز برگشت ، حرکات غیر ارادی می تواند بصورد افقی بصورت چپ یا راست و یا دورانی و چرخشی باشد این بیماری معمولا هر دو چشم بیمار را گرفتار می کند و معمولا با تمرکز به یک نقطه خاص با عث تشدید این اختلال می شود.

 بیماری نیستاگاموس بر چند نوع است؟

نیستاگاموس حرکتی

نیستاگموس حرکتی از سنین ۶ هفتگی در نوزادان تا سه ماهگی شروع می شود. اعضاء دیگر خانواده ممکن است دچار حرکات چشمی غیر طبیعی مشابهی نیز باشند، معمولاً حرکت افقی است. غالباً نگاه کردن بسیار نزدیک به اشیاء یا دیدن در جهت های غیر عادی از شدت نیستاگموس می کاهد و بینایی را بهبود می بخشد. خوشبختانه حرکت چشم بیماران باعث دیدن متحرک اشیا نمی شود. با دور شدن اشیاء بینایی ممکن است کاهش یابد اما با نزدیکی آنها بینایی تقریباً طبیعی است. معمولاً هیچ گونه محدودیتی در پتانسیل یادگیری افراد مبتلا به نیستاگموس حرکتی وجود ندارد.

نیستاگاموس حسی

نیستاگموس حسی که با بینایی کاهش یافته به هر دلیلی همراه می شود. نیستاگموس حسی معمولاً در سن ۶ تا ۸ هفتگی شروع می شود. چشم ها متحرک به نظر می رسند و حرکت آنها گاه تند و گاه کند است. در اغلب موارد چشم ها به طرف بالا می چرخند و پلک ها نیز ممکن است تکان بخورند. گاهی علت کاهش. مسائل دیگری که به منجر به بیماری نیستاگاموس حسی می شوند ممکن است قابل درمان نباشند. با این حال شناخت علت زمینه ای برای پیش بینی وضعیت کودک بیمار در آینده از اهمیت ویژه ای برخوردار است

نیستاگاموس ارادی

این بیماری خطری زیادی برای بیمار ایجاد نمی کند دلیل اغلب این نوع اختلال جلب توجه دیگران می باشد که در شاخه روانشناختی مورد بررسی قرار می گیرد.

روش های تشخیص بیماری نیستاگاموس

ارزیابی کامل همکاری پزشکان با متخصصین سایر رشته‌ها بسیار حائز اهمیت است. معمولاً می‌توان علت را تشخیص داد. عوامل مهم تشخیص به سن شروع، سابقه خانوادگی، ‌سلامتی عمومی بیمار یا استفاده از داروهای ویژه بستگی دارد. چشم پزشک ممکن است نوع نیستاگموس، ‌سرعت و جهت آن را بسنجد و مشکلات چشمی دیگر را همچون افتادگی پلک‌ها، کاتاراکت، بیماری شبکیه یا عصب بینایی جستجو کند. آزمایشات خونی یا گرفتن عکس‌های ویژه می توانند در تشخیص علت مفید باشند.

روش های درمان بیماری نیستاگاموس

درمان به وسیله عینک و وسایل نگه دارنده

در این روش به وسیله عینک و وسایل نگه دارنده جهت بهبودی وضعیت بینایی کودک مورد استفاده قرار می گیرد

درمان به وسیله عمل جراحی

در این روش جهت اصلاح انحراف چشم کودک و کاهش دامنه بیماری نیستاگاموس عمل جراحی صورت می گیرد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و فلوشیپ نوروماسکولار از ژاپن 

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

مقدمه

احتمالا اسم کم توانی ذهنی به گوشتان خورده باشد. همه ما در اطرافمان تاحدی با افراد کم توان ذهنی برخورد داشته ایم. کم توانی ذهنی که پیشتر به آن عقب ماندگی ذهنی گفته می شد، اختلالی مربوط به رشد هوش و رفتارهای انطباقی است که قبل از ۱۸ سالگی مشخص می شود و در مقاله «کم توانی ذهنی» به آن پرداخته ایم. این اختلال هم مانند بسیاری از اختلالات دیگر، انواع مختلفی دارد. راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانپزشکی-۵ (DSM-5)، این اختلال را بر اساس شدت آن به چند طبقه تقسیم می کند. قبل از اینکه با انواع کم توانی ذهنی آشنا شویم، لازم است مرور کوتاهی بر تعریف کم توانی ذهنی داشته باشیم.

تعریف و علایم کم توانی ذهنی

کم توانی ذهنی دو علامت کلیدی دارد که باید قبل از ۱۸ سالگی در فرد بروز یافته باشد:

• کارکرد ذهنی یا هوش پایین تر از میانگین جامعه: هوش به قابلیت کلی ذهن برای مواردی نظیر یادگیری و حل مساله گفته می شود که با تست های خاصی قابل اندازه گیری است. افراد کم توان ذهنی به خاطر پایین بودن بهره هوشی، در مسایلی مانند یادگیری، استدلال، درک مفاهیم انتزاعی، تصمیم گیری، قضاوت و… مشکل دارند و ضعیف تر از همسالان خودشان عمل می کنند.
• رفتارهای سازشی یا انطباقی ضعیف: فرد کم توان ذهنی در مهارت های لازم برای زندگی روزمره مانند لباس پوشیدن، آماده کردن یک وعده غذایی، غذا خوردن، تمیز کردن محل سکونت، برقراری ارتباط موثر با دیگران و… ضعف دارد. به همین دلیل هر کدام از انواع کم توانی ذهنی درجاتی از وابستگی به دیگران را تجربه می کنند.

انواع کم توانی ذهنی بر اساس شدت آن

طبق جدیدترین سیستم تشخیصی اختلالات روانپزشکی یعنی DSM-5، درجات یا سطوح کم توانی ذهنی به صورت زیر بیان شده است:

• کم توانی ذهنی خفیف
• کم توانی ذهنی متوسط
• کم توانی ذهنی شدید
• کم توانی ذهنی عمیق
• کم توانی ذهنی نامعین

در طبقه بندی جدید کم توانی ذهنی، به سطح کارکردهای انطباقی فرد بیشتر از بهره هوشی او توجه می شود ولی در ارزیابی ها هم چنان هوش مورد توجه است. افراد دارای هوش مرزی یا گروه دیر آموز اصطلاحی است که قبلا برای توصیف افرادی با بهره هوشی (IQ) در محدوده ۷۰ الی ۸۰ به کار می‌رفت. یعنی افرادی که بهره هوشی پایینی دارند اما به سختی می توان آنها را کم توان ذهنی نامید. در DSM-5، دیر آموزی به صورت یک طبقه تشخیصی جداگانه وجود ندارد. بلکه از این اصطلاح به عنوان حالتی استفاده می شود که ممکن است کانون توجه بالینی باشد اما ملاک های خاصی برای آن ارائه نشده است.

کم توانی ذهنی خفیف

کم توانی ذهنی خفیف تقریبا ۸۵ درصد موارد کم توانی ذهنی را تشکیل میدهد. افراد دارای کم توانی ذهنی خفیف در کودکی و سنین پیش از دبستان می توانند مهارت های اجتماعی و برقراری ارتباط را فرا بگیرند و در زمینه رشد حسی حرکتی حداقل کم توانی را دارند. به طور کلی کم توانی ذهنی خفیف تا بعد از کلاس اول یا دوم که نیازهای تحصیلی افزایش می‌یابد، شناسایی نمی شود. این افراد در سنین مدرسه و نوجوانی اغلب تا کلاس ششم پیش می‌روند. در این بازه زمانی می توان با آموزش، این افراد را به سمت سازگاری اجتماعی هدایت کرد. در بزرگسالی می توانند مهارت های اجتماعی و حرفه ای را که برای حداقل خودکفایی ضروری است یاد بگیرند. بسیاری از بزرگسالانی که به کم توانی ذهنی خفیف دچار هستند، تحت حمایت مناسب می‌توانند زندگی مستقلی داشته باشند و خانواده خود را اداره کنند. اما ممکن است تحت استرس های غیر عادی اجتماعی و اقتصادی احتیاج به کمک و راهنمایی پیدا کنند. IQ برای کم توانی ذهنی با این سطح از کارکرد انطباقی، معمولا در محدوده ۵۰ تا ۷۰ است و علت اختصاصی آن اغلب پیدا نمی شود.

کم توانی ذهنی متوسط

این سطح از کم توانی ذهنی، حدود ۱۰ درصد موارد کم توانی ذهنی را تشکیل می‌دهد. اکثر افراد دچار کم توانی ذهنی متوسط در کودکی و پیش از دبستان، زبان را در حدی متوسط می آموزند و می‌توانند در اوایل کودکی به میزان کافی با سایرین ارتباط برقرار کنند. در این کودکان در رشد حسی حرکتی تاخیر و کم توانی بیشتری مشاهده می شود و نیاز به سرپرستی و مراقبت در حدی متوسط دارند. در سنین مدرسه و نوجوانی، این افراد از لحاظ تحصیلی دچار مشکل می شوند و اغلب نمی توانند بیش از کلاس دوم یا سوم پیش بروند. طی دوران نوجوانی مشکلات جامعه پذیری اغلب سبب انزوای این افراد می‌شود. به عبارتی، چون یادگرفتن عرف ها و ارزش های جامعه توسط این افراد مشکل است، جامعه نمی تواند به سادگی این افراد را برای بر عهده گرفتن نقش ها و مسئولیت ها آماده کند و در اینجا فراهم کردن حمایت و آموزش های اجتماعی و شغلی مفید خواهد بود. افراد این دسته در دوران بزرگسالی، ممکن است بتوانند تحت نظارت مناسب به کارهای نیمه ماهر بپردازند و خرج خود را در آورند اما حتی تحت استرس اجتماعی و اقتصادی خفیف هم نیاز به راهنمایی و سرپرستی دارند. IQ برای کم توانی ذهنی با این سطح از کارکرد انطباقی معمولا بین ۳۵ تا ۵۰ است.

کم توانی ذهنی شدید

افراد کم توان ذهنی شدید حدود ۴ درصد افراد دارای کم توانی ذهنی را شامل می‌شوند. این افراد در کودکی رشد حرکتی بسیار ضعیفی دارند و از نظر گفتاری هم، حداقل تکلم را دارند ولی ممکن است مهارت های ارتباطی ساده را فراگیرند و اغلب می توانند بشمارند و کلماتی را که برای عملکرد آنها اهمیت حیاتی دارد، شناسایی کنند. در نوجوانی اغلب می توانند در سطحی ابتدایی صحبت کرده و ارتباط برقرار کنند. در این سنین می توان عادات سالم و مسایل بهداشتی را به آنها آموزش داد اما قادر به یادگیری شغل و حرفه نیستند. این افراد در دوران بزرگسالی ممکن است با شرایط زندگی تحت نظارت مثل خانه های گروهی بتوانند سازگاری پیدا کنند و مهارت های مراقبت از خود را بیاموزند. همچنین تحت سرپرستی و نظارت کامل می توانند به طور نسبی در امرار معاش و یک حرفه ساده کمک کنند. IQ در افراد دارای این سطح از کارکرد انطباقی معمولا بین ۲۰ تا ۳۵ است. در این گروه احتمال یافتن علت کم توانی ذهنی بیش از انواع خفیف‌تر کم توانی ذهنی است.

کم توانی ذهنی عمیق

کم توانی ذهنی عمیق حدود ۱ تا ۲ درصد موارد کم توانی ذهنی را تشکیل می‌دهد. این افراد در کودکی تاخیر و کم توانی بسیار شدید در حیطه رشد حسی حرکتی دارند. به کودکان دچار این نوع کم توانی، می توان برخی مهارت های مراقبت از خود را آموزش داد. این کودکان تحت آموزش های مناسب، ممکن است بیاموزند که نیازهای خود را بیان کنند ولی مراقبت پرستاری و حمایت مستمر برای این کودکان ضروری است. در نوجوانی تا حدودی رشد حرکتی کسب می کنند و ممکن است به حداقل آموزش در زمینه خودیاری و مراقبت از خود واکنش مثبت نشان دهند. این افراد در دوران بزرگسالی تا حدودی به رشد حرکتی و کلامی بیشتری می رسند. ممکن است قدرت مراقبت از خود را به طور خیلی محدود بدست آورند ولی همچنان نیازمند پرستاری هستند. IQ در افراد دارای این سطح کارکرد انطباقی معمولا کمتر از ۲۰ است. در اکثر افرادی که دچار کم توانی ذهنی عمیق هستند، علت کم توانی قابل شناسایی است.  

کم توانی ذهنی نامعین

سیستم جدید طبقه بندی اختلالات روانپزشکی، کم توانی ذهنی نامعین را برای افراد بالای ۵ ساله به کار برده است که قویا مشکوک به کم توانی ذهنی هستند اما ارزیابی آنها دشوار است. افراد دارای این تشخیص ممکن است نقایص جسمانی یا حسی نظیر نابینایی، ناشنوایی نیز همراه با کم توانی ذهنی داشته باشند یا همزمان دچار اختلال روانی باشند. همین امر اجرای ابزارهای ارزیابی معمول را برای تعیین کارکرد انطباقی و هوش آنها دشوار می سازد. دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان  

دلایل اُفت تحصیلی دانش آموزان

هیچ‌ کس را در این دنیا نمی شناسید که از شکست خوردن و اُفت کردن توانایی های خودش خوشحال شود . داشتن این احساس برای دانش آموزی که هرچقدر تلاش می کند ولی شکست با شکست روبرو می شود ، حس بازنده بودن ، حس برنده نشدن ، همه و همه چیزهایی هستند که هر کودکی از آنها تنفر دارد ؛ هرچند این تنفر باعث نمی شود که داشتن حس شکست از زندگی آدم‌ها خارج شود .

شکست برای کودک

می‌تواند دسته بندی های مختلفی داشته باشد ، ولی در اینجا به‌طور خصوصی می خواهیم در مورد دانش‌آموزانی صحبت کنیم که نمی‌توانند از تمام توانایی های خودش در زمینه تحصیل استفاده کند ، در درس و تحصیل آن‌طور که باید و شاید موفق شود .البته باید

بدانیم که در بیشتر موارد تجربه تلخیِ شکست‌ها برای کودک خیلی هم فاجعه و ناراحت کننده نیست بلکه تنها بخشی از روند زندگی دوران تحصیل او خواهد بود . بعضی مواقع مشکلاتی برای خانواده یا فرزندان پیش می‌آید که نسبت به مسائل تحصیلی فرزندان اولویت بیشتری دارد . مثلا امکان دارد برای خانواده‌ خود یا اطرافیان شرایطی خاصی بوجود بیاید و دانش آموز نتواند مانند گذشته تمرکزش را بر روی درس بگذارد . اما با توجه به عمومیت داشتن این مشکل در بیشتر افراد ، قرار نیست به استثنائات بها بدهیم ، بلکه هدف ما دانش آموزانی هستند که با وجود اینکه تمام شرایط برای درس خواندن را دارند ، از تمام توانایی خودشان استفاده نمی کنند که در اینجا به آن افت تحصیلی ، یا رکود تحصیلی می گویند . لازم به ذکر است کلیه دانش آموزان چه با ضریب هوشی بالا و پایین ، در بخشی از دوران تحصیلی خود با افت تحصیلی روبرو شده اند . سؤالی که پاسخ آن برای ما بسیار اهمیت دارد این است که چرا در بعضی مواقع دانش آموزان شکست و افت تحصیلی را تجربه می کنند . طبیعتا علل و عوامل بسیار مختلفی در راستای موفق نشدن دانش آموزان در دوران تحصیلی وجود دارد که در این متن به چهار عامل اصلی آن خواهیم پرداخت .

دلیل اول ، نداشتن مهارت مطالعه

با توجه به آمار و مشاهدات میدانی ، دریافت شد که لازم است بیشتر دانش آموزان روشهای صحیح مطالعه را به صورت دقیق و علمی آموزش ببینند . اگر بخواهیم واضح و صریح صحبت کنیم ، باید گفت که دانش آموزان به یاد گرفتن روش‌های مطالعه بیشتر نیاز ندارند ، بلکه نیاز دارند روش‌های مطالعه‌ ای که خودشان یادگرفته اند را ساده‌‌ تر کنند . اکثر افرادی که افت تحصیلی دارند ، برای موفقیت و شکست افت تحصیلی مهارت و تخصص کافی را دارند ، فقط اینکه نمی‌دانند چطور از مهارت‌هایشان بهره مند شوند.

بنابراین

سعی کنید روش مطالعه‌ی سازگار با روحیه و شخصیت فرزندتان را پیدا کنید ، روشی را که پیدا کردید به‌کار بگیرید تا اثرات بهتر و مفیدتر درس خواندن فرزندتان را مشاهده کنید ، همین امر حرکت بسیار مفیدی جهت کاهش افت تحصیلی او خواهد شد .

دلیل دوم ، ترس

اولین دلیلی که در بالا گفته شد به مهارت‌های دانش آموز

بستگی خواهد داشت ولی سه دلیل دیگر به انگیزه‌ی دانش آموز بستگی دارد و اولین این دلایل ترس می باشد .

ترس در دانش آموزان به دو صورت بروز پیدا خواهد کرد :

ترس اول : بعضی‌ از دانش آموزان از شکست و افت تحصیلی می‌ترسند . چنین افرادی برای نتیجه‌ی تلاشی که کرده اند فقط دو حالت را مد نظر قرار می دهند ؛ یا اینکه همه چیز خوب پیش می‌رود و نمره‌های خوب می‌گیرند یا تصور می‌کنند امکان دارد نتیجه‌ی رضایت‌بخشی از تلاشهایشان حاصل نشود . بنابراین بیشتر دانش آموزانی که ترس از شکست و افت تحصیلی دارند ، راه ساده‌ و راحت تر را انتخاب می‌کنند یعنی با پاک کردن صورت مسئله تلاش می‌کنند با این واقعیت تلخ و که ممکن است به‌ اندازه‌ای که تصور می‌کردند باهوش نباشند ، مواجه نشوند .

ولی حقیقت این است که هر دانش آموزی امکان دارد بعضی مواقع شکست را تجربه کند و این به معنای آن نیست که فرزند شما باهوش نیست ، بلکه یعنی اینکه فرزند شما هم یک انسان است ، حق دارد شکست بخورد ، افت تحصیلی داشته باشد ، تلخی را تجربه کند  و سپس به راه خود ادامه دهد .

ترس دوم : دیده شده که بعضی‌ از دانش آموزها حتی از موفق شدن هم می‌ترسند . این افراد تصور می‌کنند با موفقیتی که به دست می آورند در کانون توجه دیگران قرار می‌گیرند . بنابراین تمایل دارند که بیشتر مواقع نقش اصلی نباشند و در سایه و پشت پرده کارهایشان را پیش ببرند . طرز تفکر این دانش آموزان به این گونه است که ، موفق بودن و درخشیدن ترسناک‌تر از این است که همیشه در شرایط متوسط قرار بگیرند .

دلیل سوم ، تنبلی

سومین دلیل در سبب شناسی افت تحصیلی دانش آموزان ، تنبلی است . همه دانش آموزان تنبل از صمیم قلب تمایل دارند که به فردی موفق در مدرسه باشند . آنها تلاش می کنند تا توجه دیگران را جلب کنند و متفاوت باشند اما مشکل اصلی اینجاست که احساس می‌کنند مسیر رسیدن به موفقیت بسیار سخت و دشوار است و به استراحت و تفریح بیشتری نیاز دارند . انجام تمام و کمال تکالیف و کارهای مدرسه برای آنها بسیار طاقت فرسا است ، که از علل اصلی در افت تحصیلی آنها همین تنبی و کرختی می باشد .

لازم به ذکر است که بدانیم نمی‌توانیم به‌راحتی در مورد دانش آموزی قضاوت کنیم و بگوییم آیا تنبل است یا خیر . زیرا برخی از آنها بنا به دلایل مختلف خیلی زود خسته می‌شوند ، توانایی جسمانی و ذهنی کمتری دارند ولی نمی‌توان به آنها برچسب تنبل بزنیم .

دانش آموزان تنبل در غالب مواقع این احساس را دارند که آنقدر سرشان شلوغ است که برای درس خواندن و انجام تکالیف وقت کافی ندارند ، اما وقتی بررسی می کنیم میبینیم به دلیل اهمال کاری هایی که دارند ، زمان را به راحتی از دست می دهند ، اولویت بندی زمانی ندارند ، و اولین مشکلی که برای آنها ایجاد می گردد افت تحصیلی می باشد .

دلیل چهارم ، بی انگیزگی

بی‌انگیزه و بدون هدف بودن یکی دیگر از مهمترین دلایل افت تحصیلی در دانش آموزان است . بی‌انگیزه بودن خیلی بدتر از نداشتن مهارت‌ مطالعه صحیح است زیرا اگر توانایی مطالعه صحیح و اصولی را نداشته باشید خیلی راحت می توانید آن را آموزش ببینید ، ولی نداشتن انگیزه و هدف در دوران تحصیلی را به راحتی نمی توان کسب کرد . زمانی که فرزند شما افت تحصیلی شدید ناشی از بی انگیزگی پیدا کرد ، می بایست قبل از هرچیزی با مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب کودکان و روان شناس بالینی مشورت کرده و به برطرف کردن مشکلات به صورت ریشه ای بپردازید .

بی‌انگیزه بود حتی از ترس از شکست یا موفقیت هم آسیب بیشتری به دانش آموز خواهد زد . اگر دانش آموزش دارید که از شکست می‌ترسد، باید بدانید که شکست و تجربه الخ کامی برای او لزوما بد نیست . اما اگر دانش آموزی دارید که از تجربه کردن موفقیت می‌ترسد ، باید به او بگویید که شجاع‌تر باشد ، و این را بداند که استفاده نکردن از ظرفیت درونی‌ و ذاتی اش بسیار خطرناک تر از آن است که در کانون توجه دیگران قرار بگیرد .

جمع بندی ارائه راهکار برای کاهش افت تحصیلی دانش آموزان

برای بهبود عملکرد و پیشگیری از افت تحصیلی دانش آموزان لازم است راه حل های اساسی و کاربردی به صورت جدی متناسب با شرایط او در نظر گرفته شود . مشکل هر دانش آموز منحصر به خود همان دانش آموز است ، باید دقیق و واضح مشخص گردد که این مشکل از کجا شروع شده ریشه اصلی آن کجاست ، میزان سیر و گسترش آن به چه صورت است. اطلاعات دقیق و لازم برای هر فرد توسط متخصص مغز و اعصاب کودکان یا روان شناس بالینی جمع آوری شده و براساس ویژگی های شخصی دانش آموز ، مسیر درمانی و ارائه تکنیکهای درمانی صورت خواهد گرفت . یکی از مهمترین شرایطی که لازم است برای کودک در نظر گرفته شود ، آرام نگه داشتن فضای خانه ، ارتباط همدلانه اعضاء با یکدیگر که ناشی از درک متقابل بین والدین و فرزندان می تواند در پیشگیری و بهبود وضعیت تحصیلی فرزندان موثر باشد .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده