افت تحصیلی چیست و شایع ترین علل آن چیست ؟

دلایل اُفت تحصیلی دانش آموزان

هیچ‌ کس را در این دنیا نمی شناسید که از شکست خوردن و اُفت کردن توانایی های خودش خوشحال شود . داشتن این احساس برای دانش آموزی که هرچقدر تلاش می کند ولی شکست با شکست روبرو می شود ، حس بازنده بودن ، حس برنده نشدن ، همه و همه چیزهایی هستند که هر کودکی از آنها تنفر دارد ؛ هرچند این تنفر باعث نمی شود که داشتن حس شکست از زندگی آدم‌ها خارج شود .

شکست برای کودک

می‌تواند دسته بندی های مختلفی داشته باشد ، ولی در اینجا به‌طور خصوصی می خواهیم در مورد دانش‌آموزانی صحبت کنیم که نمی‌توانند از تمام توانایی های خودش در زمینه تحصیل استفاده کند ، در درس و تحصیل آن‌طور که باید و شاید موفق شود .البته باید

بدانیم که در بیشتر موارد تجربه تلخیِ شکست‌ها برای کودک خیلی هم فاجعه و ناراحت کننده نیست بلکه تنها بخشی از روند زندگی دوران تحصیل او خواهد بود . بعضی مواقع مشکلاتی برای خانواده یا فرزندان پیش می‌آید که نسبت به مسائل تحصیلی فرزندان اولویت بیشتری دارد . مثلا امکان دارد برای خانواده‌ خود یا اطرافیان شرایطی خاصی بوجود بیاید و دانش آموز نتواند مانند گذشته تمرکزش را بر روی درس بگذارد . اما با توجه به عمومیت داشتن این مشکل در بیشتر افراد ، قرار نیست به استثنائات بها بدهیم ، بلکه هدف ما دانش آموزانی هستند که با وجود اینکه تمام شرایط برای درس خواندن را دارند ، از تمام توانایی خودشان استفاده نمی کنند که در اینجا به آن افت تحصیلی ، یا رکود تحصیلی می گویند . لازم به ذکر است کلیه دانش آموزان چه با ضریب هوشی بالا و پایین ، در بخشی از دوران تحصیلی خود با افت تحصیلی روبرو شده اند . سؤالی که پاسخ آن برای ما بسیار اهمیت دارد این است که چرا در بعضی مواقع دانش آموزان شکست و افت تحصیلی را تجربه می کنند . طبیعتا علل و عوامل بسیار مختلفی در راستای موفق نشدن دانش آموزان در دوران تحصیلی وجود دارد که در این متن به چهار عامل اصلی آن خواهیم پرداخت .

دلیل اول ، نداشتن مهارت مطالعه

با توجه به آمار و مشاهدات میدانی ، دریافت شد که لازم است بیشتر دانش آموزان روشهای صحیح مطالعه را به صورت دقیق و علمی آموزش ببینند . اگر بخواهیم واضح و صریح صحبت کنیم ، باید گفت که دانش آموزان به یاد گرفتن روش‌های مطالعه بیشتر نیاز ندارند ، بلکه نیاز دارند روش‌های مطالعه‌ ای که خودشان یادگرفته اند را ساده‌‌ تر کنند . اکثر افرادی که افت تحصیلی دارند ، برای موفقیت و شکست افت تحصیلی مهارت و تخصص کافی را دارند ، فقط اینکه نمی‌دانند چطور از مهارت‌هایشان بهره مند شوند.

بنابراین

سعی کنید روش مطالعه‌ی سازگار با روحیه و شخصیت فرزندتان را پیدا کنید ، روشی را که پیدا کردید به‌کار بگیرید تا اثرات بهتر و مفیدتر درس خواندن فرزندتان را مشاهده کنید ، همین امر حرکت بسیار مفیدی جهت کاهش افت تحصیلی او خواهد شد .

دلیل دوم ، ترس

اولین دلیلی که در بالا گفته شد به مهارت‌های دانش آموز

بستگی خواهد داشت ولی سه دلیل دیگر به انگیزه‌ی دانش آموز بستگی دارد و اولین این دلایل ترس می باشد .

ترس در دانش آموزان به دو صورت بروز پیدا خواهد کرد :

ترس اول : بعضی‌ از دانش آموزان از شکست و افت تحصیلی می‌ترسند . چنین افرادی برای نتیجه‌ی تلاشی که کرده اند فقط دو حالت را مد نظر قرار می دهند ؛ یا اینکه همه چیز خوب پیش می‌رود و نمره‌های خوب می‌گیرند یا تصور می‌کنند امکان دارد نتیجه‌ی رضایت‌بخشی از تلاشهایشان حاصل نشود . بنابراین بیشتر دانش آموزانی که ترس از شکست و افت تحصیلی دارند ، راه ساده‌ و راحت تر را انتخاب می‌کنند یعنی با پاک کردن صورت مسئله تلاش می‌کنند با این واقعیت تلخ و که ممکن است به‌ اندازه‌ای که تصور می‌کردند باهوش نباشند ، مواجه نشوند .

ولی حقیقت این است که هر دانش آموزی امکان دارد بعضی مواقع شکست را تجربه کند و این به معنای آن نیست که فرزند شما باهوش نیست ، بلکه یعنی اینکه فرزند شما هم یک انسان است ، حق دارد شکست بخورد ، افت تحصیلی داشته باشد ، تلخی را تجربه کند  و سپس به راه خود ادامه دهد .

ترس دوم : دیده شده که بعضی‌ از دانش آموزها حتی از موفق شدن هم می‌ترسند . این افراد تصور می‌کنند با موفقیتی که به دست می آورند در کانون توجه دیگران قرار می‌گیرند . بنابراین تمایل دارند که بیشتر مواقع نقش اصلی نباشند و در سایه و پشت پرده کارهایشان را پیش ببرند . طرز تفکر این دانش آموزان به این گونه است که ، موفق بودن و درخشیدن ترسناک‌تر از این است که همیشه در شرایط متوسط قرار بگیرند .

دلیل سوم ، تنبلی

سومین دلیل در سبب شناسی افت تحصیلی دانش آموزان ، تنبلی است . همه دانش آموزان تنبل از صمیم قلب تمایل دارند که به فردی موفق در مدرسه باشند . آنها تلاش می کنند تا توجه دیگران را جلب کنند و متفاوت باشند اما مشکل اصلی اینجاست که احساس می‌کنند مسیر رسیدن به موفقیت بسیار سخت و دشوار است و به استراحت و تفریح بیشتری نیاز دارند . انجام تمام و کمال تکالیف و کارهای مدرسه برای آنها بسیار طاقت فرسا است ، که از علل اصلی در افت تحصیلی آنها همین تنبی و کرختی می باشد .

لازم به ذکر است که بدانیم نمی‌توانیم به‌راحتی در مورد دانش آموزی قضاوت کنیم و بگوییم آیا تنبل است یا خیر . زیرا برخی از آنها بنا به دلایل مختلف خیلی زود خسته می‌شوند ، توانایی جسمانی و ذهنی کمتری دارند ولی نمی‌توان به آنها برچسب تنبل بزنیم .

دانش آموزان تنبل در غالب مواقع این احساس را دارند که آنقدر سرشان شلوغ است که برای درس خواندن و انجام تکالیف وقت کافی ندارند ، اما وقتی بررسی می کنیم میبینیم به دلیل اهمال کاری هایی که دارند ، زمان را به راحتی از دست می دهند ، اولویت بندی زمانی ندارند ، و اولین مشکلی که برای آنها ایجاد می گردد افت تحصیلی می باشد .

دلیل چهارم ، بی انگیزگی

بی‌انگیزه و بدون هدف بودن یکی دیگر از مهمترین دلایل افت تحصیلی در دانش آموزان است . بی‌انگیزه بودن خیلی بدتر از نداشتن مهارت‌ مطالعه صحیح است زیرا اگر توانایی مطالعه صحیح و اصولی را نداشته باشید خیلی راحت می توانید آن را آموزش ببینید ، ولی نداشتن انگیزه و هدف در دوران تحصیلی را به راحتی نمی توان کسب کرد . زمانی که فرزند شما افت تحصیلی شدید ناشی از بی انگیزگی پیدا کرد ، می بایست قبل از هرچیزی با مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب کودکان و روان شناس بالینی مشورت کرده و به برطرف کردن مشکلات به صورت ریشه ای بپردازید .

بی‌انگیزه بود حتی از ترس از شکست یا موفقیت هم آسیب بیشتری به دانش آموز خواهد زد . اگر دانش آموزش دارید که از شکست می‌ترسد، باید بدانید که شکست و تجربه الخ کامی برای او لزوما بد نیست . اما اگر دانش آموزی دارید که از تجربه کردن موفقیت می‌ترسد ، باید به او بگویید که شجاع‌تر باشد ، و این را بداند که استفاده نکردن از ظرفیت درونی‌ و ذاتی اش بسیار خطرناک تر از آن است که در کانون توجه دیگران قرار بگیرد .

جمع بندی ارائه راهکار برای کاهش افت تحصیلی دانش آموزان

برای بهبود عملکرد و پیشگیری از افت تحصیلی دانش آموزان لازم است راه حل های اساسی و کاربردی به صورت جدی متناسب با شرایط او در نظر گرفته شود . مشکل هر دانش آموز منحصر به خود همان دانش آموز است ، باید دقیق و واضح مشخص گردد که این مشکل از کجا شروع شده ریشه اصلی آن کجاست ، میزان سیر و گسترش آن به چه صورت است. اطلاعات دقیق و لازم برای هر فرد توسط متخصص مغز و اعصاب کودکان یا روان شناس بالینی جمع آوری شده و براساس ویژگی های شخصی دانش آموز ، مسیر درمانی و ارائه تکنیکهای درمانی صورت خواهد گرفت . یکی از مهمترین شرایطی که لازم است برای کودک در نظر گرفته شود ، آرام نگه داشتن فضای خانه ، ارتباط همدلانه اعضاء با یکدیگر که ناشی از درک متقابل بین والدین و فرزندان می تواند در پیشگیری و بهبود وضعیت تحصیلی فرزندان موثر باشد .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده