اختلالات تکاملی کودکان
اختلالات تکاملی کودکان چیست؟
همه کودکان بعد از تولد مهارت های مختلفی از جمله رشد حرکتی و ذهنی را کسب می کنند. با کسب مهارت های حرکتی کودک باید در سن ۷ ماهگی بدون کمک بنشیند و در سن ۱۵ ماهگی بدون کمک راه برود. همچنین از نظر رشد ذهنی نیز کودک باید در دو ماهگی خنده اجتماعی داشته باشد و تا ۱۸ ماهگی سه تا چهار کلمه با معنی بگوید. وقتی این مهارت ها در محدوده سنی تعیین شده کسب نشود یعنی کودک دچار تأخیر تکاملی است.
تأخیر تکاملی در کودکان شایع است؟
تکامل کودکان درکنار رشد کودکان ارزیابی می شود. همانطور که برای رشد، معیارهای سنجش همچون قد، وزن، دورسر، شاخص توده بدنی و نسبت وزن به قد اندازه گیری می شود، برای تکامل نیز بر اساس معیارهایی کودکان مورد بررسی قرار می گیرند. در حدود دو تا سه درصد جمعیت به بیماری تأخیر تکاملی مبتلا می شوند. این بیماری می تواند عملکرد حرکتی، بینایی، شنوایی، تکلمی و فعالیت اجتماعی کودکان را مبتلا نماید.
تأخیر تکاملی گلوبال یا همه جانبه یعنی چه؟
تکامل کودکان در پنج حیطه حرکتی، تکلم، روابط اجتماعی، شناخت و بازی ارزیابی می شود. اگر به دلایل مختلف کودک ازمجموع ۵ معیار فوق، در دو معیار یا بیشتر مشکل داشته باشد تأخیر تکاملی گلوبال (همه جانبه) نامیده می شود.
اختلالات تکاملی حرکتی یا موتور چگونه بروز می کند؟
در یک سیر طبیعی تکامل کودکان، و در حرکات درشت کودک در سن ۴ تا ۵ ماهگی باید شروع به غلت زدن کرده، در سن ۷ تا ۸ ماهگی چهار دست و پا می رود. به تدریج در سن ۱۰ تا ۱۱ ماهگی با کمک گرفتن از تکیه گاه سعی می کند بایستد. کودک نرمال در یک سالگی باید بتواند بایستد و در یک و نیم سالگی باید بتواند محکم راه برود و در دو سالگی باید بتواند محکم بدود. در بخش حرکات ظریف نیز کودک باید قادر باشد در سن ۹ تا ۱۰ ماهگی با دو انگشت شست و سبابه اشیاء را بردارد. هر گونه اختلال و تأخیر در موارد ذکر شده بالا به عنوان تأخیر تکاملی حرکتی یا موتور شناخته می شود.
اختلال تکاملی در گفتار کودک چیست؟
تکلم کودکان به تدریج از حدود یکسالگی آغاز می شود.بعد از یکسال از شنیدن کلمات دیگران، تکلم کودکان اغلب در ۱۲ تا ۱۵ ماهگی با گفتن یک یا دو کلمه با معنی شروع شده و در ۱۸ تا ۲۴ ماهگی ساختارهای دستوری را در صحبت به کار می‌گیرند و از ۲۴ ماهگی به بعد جمله های دو کلمه ای می گویند.
علت اختلالات تکاملی در کودکان چه هستند؟
بررسی های متعدد نشان می دهد که ارزیابی دقیق بیماران مبتلا تأخیر تکاملی در ۵۰ تا ۷۰ درصد موارد به تشخیص علت بیماری منتهی می شود. علت بروز اختلالات تکاملی در کودکان شامل زمینه ژنتیک، بیماری متابولیک، علل غددی و هورمونی، علل محیطی، اختلالات ساختمانی مغزی، فلج مغزی، عفونت های بارداری و سوء مصرف مواد و داروها هستند.
کدام بیماریهای ژنتیک موجب اختلالات تکاملی در کودکان می شوند؟
علت حدود ۲۰ درصد موارد تأخیر تکاملی بیماریهای ژنتیک هستند. شایعترین بیماریهای ژنتیک در بیماران مبتلا به تأخیر تکاملی شامل اشکالات کروموزومی از جمله سندرم داون، سندرم انجلمن، بیماری فنیل کتونوری، موکوپلی ساکاریدوز، دیستروفی دوشن، نوروفیبروماتوزیس و توبروس اسکلروزیس می باشد.
کدام بیماری متابولیک موجب اختلالات تکاملی می شود؟
علت حدود یک درصد موارد تأخیر تکاملی، بیماری متابولیک هستند. بیماریهایی مانند فنیل کتونوری، اختلال متابولیسم اسیدهای چرب و بیماری سیکل اوره علل عمده تأخیر تکاملی هستند.
بیماری هورمونی موجب اختلالات تکاملی را می شناسید؟
بیماریهایی مانند هیپوتیروئیدی مادرزادی یکی از شایعترین علل بروز تأخیر تکاملی در کودکان است.
آیا محیط کودک می تواند زمینه ساز ابتلا به اختلالات تکاملی شود؟
کودک در محیطی می تواند تکامل طبیعی داشته باشد که نیاز های اولیه کودک تأمین شود و از نظر عاطفی نیز محبت کافی از طرف والدین وجود داشته باشد. وقتی کودک مورد بی توجهی والدین قرار بگیرد، تأخیر تکاملی بروز می کند.
کدام عوامل در دوران بارداری می توانند اختلالات تکاملی ایجاد نمایند؟
عفونت های مادر در دوران بارداری مانند ابتلا به ویروس سرخجه، CMV و HIV در کنار مصرف الکل، سیگار و بعضی داروها در دوران بارداری بسیار خطرناک بوده و زمینه ساز ابتلا به تأخیر تکاملی در کودک می شود.
آیا در نزدیکان خود کودک مبتلا به تأخیر تکاملی دارید؟
کودک مبتلا به تأخیر تکاملی ابتدا باید توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان معاینه شود و در صورت لزوم اقداماتی تشخیصی مانند نوار مغزی، MRI و آزمایشهای متابولیکی لازم است. بعد از بررسی های ضروری اگرکودک مشکل شنوایی دارد از سمعک و کاشت حلزون; اگر مشکل بینایی دارد، ارجاع به چشم پزشک یا بستن چشم در تنبلی چشم; اگر اختلال حرکتی دارد، استفاده از کار درمانی و فیزیوتراپی; با اختلال ذهنی، استفاده از دارو درمانی و کار درمانی ذهنی ورفتار درمانی صورت می گیرد.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار
