فلج مغزی یا CP
تعریف بیماری فلج مغزی یا CP چیست؟
فلج مغزی شامل طیفی از سندرم های نقص حرکتی است که غیر پیشرونده هستند. اغلب موارد فلج مغزی در اثر ضایعات و ناهنجاری های مغزی بوجود می آید. گاه در اوایل شیرخوارگی بعضی از بیماریهای متابولیک یا بیماریهای ژنتیک مغزی علایمی مانند فلج مغزی دارند که اشتباه تشخیصی اتفاق می افتد. البته تفاوت اصلی بیماری فلج مغزی با بیماریهای متابولیک یا بیماریهای ژنتیک مغزی ماهیت غیر پیشرونده آن است به این معنی که در بیماریهای متابولیک یا بیماریهای ژنتیک مغزی بعد از مدتی بیماری پیشرفت کرده و کودک دچار از دست دادن توانایی های حرکتی قبلی می شود و پسرفت تکاملی اتفاق می افتد.
میزان شیوع بیماری فلج مغزی چه میزان است؟
به ازائ هر ۱۰۰۰ تولد نوزاد زنده، دو نفر به بیماری فلج مغزی مبتلا می شوند. البته در نوزادان با وزن پایین حین تولد میزان شیوع فلج مغزی بیشتر و حدود ۴ تا ۱۰ درصد گزارش شده است. امروزه با پیشرفت های شگرفی که در بخش های ویژه نوزادان اتفاق افتاده است و نوزادان نارس و کم وزن بیشتری نجات پیدا می کنند، میزان ابتلا به فلج مغزی در حال افزایش می باشد.
چه عوامل خطری برای ابتلا به بیماری فلج مغزی وجود دارد؟
فاکتورهای خطر عمده برای بروز فلج مغزی شامل ضایعات مغزی حین تولد بعلت آسفیکسی یا اشکال اکسیژن رسانی مغزی، اختلالات و آسیب های مغزی بعلت نارسی نوزاد، ناهنجاری های ساختمانی مغزی و سابقه تشنج نوزادی می باشد.
درباره آسفیکسی نوزادی یا اشکال اکسیژن رسانی نوزادی بیشتر بدانید:
بر اساس گزارشات و بررسی های مختلف تا ۱۶ درصد مبتلایان فلج مغزی در سابقه قبلی آسفیکسی نوزادی داشته اند. چند علامت مهم نشان دهنده وجود آسفیکسی نوزادی هستند که شامل: پایین بودن عدد آپگار نوزاد حین تولد، تأخیر در شروع تنفس بعد از تولد، اختلال هوشیاری، شلی اندام ها، کاهش رفلکس های اندامها و کاهش رفلکس های نوزادی و بروز تشنج نوزادی در ۴۸ ساعت اول بعد از تولد.
چه نوزاد نارسی بیشتر به فلج مغزی مبتلا می شود؟
نوزادان نارس به دلیل عدم فعالیت مناسب کیسه های هوایی ریه ها و عدم اکسیژن رسانی مناسب به بافت مغزی و همچنین به علت بروز خونریزی های داخل بطنی و داخل بافت مغزی در معرض ابتلا به فلج مغزی هستند. حدود ۲/۸ درصد نوزادانی که سن بارداری ۲۲ تا ۳۲ هفته دارند، به فلج مغزی مبتلا می شوند. وقتی در نوزاد نارس ضایعات اطراف بطنی یا PVL بروز کند، تا ۷۵ درصد به فلج مغزی مبتلا می شوند.
ناهنجاری ساختمانی مغزی یعنی چه؟
در حدود ۱۲ درصد موارد فلج مغزی به علت اشکالات ساختمانی مغزی اتفاق می افتد. شایعترین علت ناهنجاری ساختمانی مغزی نیز اشکال در شکل گیری لایه های سلول های خاکستری مغزی و ناهنجاری مهاجرت سلول های خاکستری مغزی در دوره جنینی است. علت بیش از نیمی از موارد اشکالات ساختمانی مغزی وجود زمینه اشکالات ژنتیک و بیماری متابولیک می باشند.
درباره تشنج نوزادی و عارضه فلج مغزی ناشی از آن بیشتر بدانید:
تشنج نوزادی معمولا در زمینه آسفیکسی، خونریزی داخل مغزی، عفونتهای داخل رحمی، اختلال در ساختمان مغزی نوزاد، کمبود قند و یا کلسیم بعلت عدم تغذیه مناسب و یا در زمینه بروز سکته مغزی اتفاق می افتد. البته از میان همه علت ها شایعترین دلیل برای تشنج نوزادی اشکال در اکسیژن رسانی به مغز نوزاد یا همان آسفیکسی می باشد. نوزادانی که به سکته مغزی مبتلا می شوند، اغلب تشنج دارند و گاه علامتی نداشته و بعد از یکسالگی با فلج نیمه بدن یا همی پارزی مراجعه می نمایند.
علامت های خطر بروز فلج مغزی نوزاد در یک مادر باردار چیست؟
بررسی های متعدد نشان می دهد وجود علایمی مانند تب در مادر باردار نشان دهنده التهاب و عفونت رحمی بوده که فاکتور خطر بروز فلج مغزی است. همچنین اختلالات انعقادی خونی در مادر باردار، سابقه نازائی قبلی، عفونت ادراری و انواع عفونت های ویروسی مانند ویروس هرپس یا تب خال موجب افزایش ابتلا به فلج مغزی در نوزاد می شود.
علایم بالینی فلج مغزی در یک کودک را بدانید:
شایعترین علامت فلج مغزی در دوران کودکی، تأخیر تکاملی ذهنی و حرکتی است. البته بر خلاف انواع بیماری متابولیک و ژنتیک، در فلج مغزی سیر تأخیر تکاملی پیشرونده نمی باشد. همواره اگر کودکی مبتلا به تأخیر تکاملی است و بعد از مدتی مشکلات تکاملی بیمار در حال بدتر شدن است، تشخیص فلج مغزی مطرح نمی باشد.
انواع فلج مغزی چگونه طبقه بندی می شوند؟
فلج مغزی به دو گروه عمده اسپاستیک و دیس کینتیک تقسیم می شود. فلج مغزی اسپاستیک شایعترین نوع فلج مغزی بوده و بیش از ۷۵ درصد موارد مبتلایان از این نوع هستند. در فلج مغزی اسپاستیک تون عضلات افزای یافته بوده و رفلکس های وتری به شدت برجسته تر هستند. در فلج مغزی دیس کینتیک یا آتاکسیک سفتی اندامها کمتر بوده و تون عضلات کاهش یافته اند.
بررسی های تشخیصی لازم برای بیمار مبتلا به فلج مغزی چیست؟
سونوگرافی مغزی نقش تعیین کننده ای در تشخیص ضایعات مغزی نوزادان ندارد. گزارش های متعددی نشان می دهد که حدود ۳۵ درصد مبتلایان فلج مغزی سونوگرافی مغزی سالم و نرمال داشته اند. اولین و مهمترین اقدام تشخیصی در بیمار مبتلا به فلج مغزی انجام MRI مغزی است. بررسی ها نشان می دهد که در MRI مغزی بیش از ۸۹ درصد مبتلایان به فلج مغزی انواع ناهنجاری ها و ضایعات یافت می شود.
اقدامات درمانی برای فلج مغزی چه هستند؟
کودکی که دچار مشکلات حرکتی بوده و پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان بر اساس معاینه بالینی و تصویربرداری مغزی تشخیص فلج مغزی را برای او مطرح نموده است نیازمند روشهای تغذیه ای مناسب، کاردرمانی، فیزیوتراپی و گفتاردرمانی می باشد.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار
