درمان شب ادراری
شب ادراری چه تعریفی دارد؟
شب ادراری مشکلی است که می تواند بسیاری از والدین را خسته و کلافه کند. البته تنها والدین نیستند که از این مشکل رنج می برند، بلکه در درجه اول خود کودک است که از شب ادراری به عنوان تلخ ترین تجربه زندگی اش یاد کند به طوری که او جرأت نمی کند حتی یک شب در جای دیگری غیر از منزل بخوابد تا رازش آشکار نشود. اکثر کودکان کنترل ادراری روزانه و شبانه منظمی را در سنین ۳ تا ۴ سالگی کسب می کنند. وقتی کودک بزرگ تر از ۵ سال بدون اراده و بطور خودبخودی در خواب ادرار کند می گوییم که به شب ادراری مبتلا است. البته تنها با یک بار خیس کردن اصطلاح شب ادراری به کار نمی رود و تشخیص شب ادراری زمـانی مطـرح مـی شـود کـه کـودک حداقل ۲ بار در هفته برای ۳ ماه متوالی لباس یا رختخواب خـود را خیس نماید و یا اینکه خیس کردن رختخواب بـه صورت یـک نگرانی و مشکلی که به لحاظ بالینی بـا اهمیـت اسـت در حیطه زندگی کودک ظاهر شود.
میزان شیوع شب ادراری چقدر است؟
میزان شیوع شب ادراری در جوامع و کشورهای مختلف بر حسب نژاد و فرهنگ متفاوت است. به طور تقریبی در حدود ۱۰ درصـد کودکـان پنج سـاله، ۴ درصد کودکان هشت ساله و ۱ درصد کودکان سن ۱۴ ساله بیماری شب ادراری دیده می شود کـه بروز شب ادراری در پسـرها دو برابـر دخترهـا اسـت. با افزایش سن شیوع شب ادراری کمتر می شود به طوری که در پنج سالگی حدود ۷ درصد پسرها و ۳ درصد دخترها مبـتلا بـه شب ادراری هستند و با افزایش سن در ده سالگی این وضع بین ۳ درصـد از دخترهـا و ۲ درصد از پسرها شایع است و در هجده سـالگی تنهـا ۱ درصـد از پسرها و کمتر از ۱ درصد دخترها به شب ادراری مبتلا هستند.
علت بروز شب ادراری در کودکان چیست؟
علت جسمی؛ شب ادراری در بیشتر کودکان، یک مشکل ساده جسمانی است، به طوری که عضلات مثانه کودک ضعیف یا کوچک است و قادر به کنترل آن حجم از ادرار که بدن تولید کرده نیست. از جمله مشکلات پزشکی و جسمی که موجب شب ادراری می شود شامل؛ عفونت های مجرای ادراری، بیماری قند یا دیابت شیرین و دیابت بی مزه (ترشح کمتر هورمون ضدادراری در غده هیپوفیز) می باشد. به منظور پیدا نمودن علت جسمی در بروز شب ادراری اخذ شرح حال دقیق از والدین بسیار کمک کننده است. وقتی کودک در گذشته کنترل ادراری داشته است و اخیراً دچار شب ادراری شده است، علت جسمی کمتر مطرح می باشد.
علت روحی روانی؛ انواع استرس ها و عوامل اضطراب زا می تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری در کودکان داشته باشد. از طرفی دیگر خود بیماری شب ادراری موجب اثرات روانی و اجتماعی زیانبار مهم مانند کاهش اعتماد به نفس کودک، کاهش فعالیت های اجتماعی و بروز مشکلات رفتاری می شود و همچنین می تواند خانواده ها را باتنش روحی جدی و مهمی رو به رو کند.
درمان دارویی مناسب در درمان شب ادراری کودکان چیست؟
وقتی بیمار به شب ادراری مبتلا است، پزشک با بررسی شرح بیماری علت جسمی مانند عفونت ادراری، اشکالات ساختمانی مثانه، دیابت قندی یا دیابت بی مزه را تشخیص می دهد. در صورتی که علت جسمی مشخص شود درمان شب ادراری با درمان علت جسمی زمینه ای است. درمان عفونت ادراری با آنتی بیوتیک، درمان مشکلات مثانه با جراحی و یا در موارد مثانه عصبی با داروهایی مانند اکسی بوتینین ، درمان دیابت بی مزه با اسپری دسموپرسین و درمان دیابت قندی با انسولین خواهد بود.
آیا تنبیه در درمان شب ادراری نقش مفیدی دارد؟
آنچه در درمان شب ادراری نقش مخرب دارد، اینکه والدین کودک را تنبیه کنند. تنبیه کودک به خاطر شب ادراری تنها اعتماد به نفس او را خدشه دار کرده و این احساس در او ایجاد می شود که شما را با کاری که کنترلی بر آن نداشته ناراحت کرده است.
بهترین راهکار رفتاری والدین در درمان شب ادراری چیست؟
اساسی ترین گـام در درمان شب ادراری، انجام برنامه ریزی و مداخلـه جهـت پیشگیری وکاهش آن محسوب می شـود. والدین کودک لازم است از راهکارهای زیر جهت درمان شب ادراری بهره گیرند:
برنامه های تمرین مثانه؛ تمرین کنترل مثانه به کودک عادات خوب مثانه را یاد می دهد به این معنی که کودک یاد می گیرد که درست و به اندازه بنوشد و هر وقت به توالت می رود مثانه خود را کاملاً تخلیه نماید.
هشداردهنده های شبانگاهی؛ این هشدار دهنده ها وقتی کودک رختخواب خود را خیس می کند به صدا در می آیند و به کودک کمک می کنند که با احساس پر شدن مثانه از خواب بیدار شود.
افزایش اعتماد به نفس کودک؛ والدین باید با کودک خود درباره طرز کار بدن او صحبت کنند و به کودک خود علت مشکل او را توضیح دهند. وقتی کودک شبی توانست خود را خشک نگه دارد، والدین با خرید هدیه و تحسین کودک باید اعتماد به نفس او را افزایش دهند.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار
