نوروپاتی
نوروپاتی چیست؟
نورو به معنی نورون (عصب) و پاتی به معنی (آسیب) است. وقتی به دلایل گوناگون رشته‌های عصبی بدن آسیب می‌بیند به این اختلال نوروپاتی گفته می شود. نوروپاتی نـوعی اختـلال عـصبـی اسـت کـه بـر روی مـیـزان حساسیت و تحریک پذیری اعصاب دست و پا تاثیر میگذارد. نوروپاتی بیماری اعصاب محیطی است؛ اعصابی که وارد نخاع و مغز شده (شامل خود مغز و ساقه آن است) یا از آنها خارج می‌شود. اعصابی را که وارد می‌شود، حسی و آنهایی را که خارج می‌شود، حرکتی می‌گوییم. هر کدام از اینها اگر به تنهایی یا باهم صدمه ببینند، می‌توانند در حس و حرکت بیمار اختلالاتی پدید آورند.
چه ساختمان عصبی در نوروپاتی آسیب می بیند؟
اعصاب ضخیم، دارای غلافی رویی به نام میلین و رشته‌ای عصبی به نام آکسون است که زیر میلین قرار دارد. گرفتاری ممکن است مربوط به میلین باشد که خوشبختانه در این موارد برگشت‌پذیر است؛ اما اگر آکسون گرفتار شود، ممکن است برگشت‌پذیری، کمی دیرتر و دشوارتر باشد. اتیولوژی بیماری نوروپاتی برای پزشکان از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا با اصلاح عامل به وجودآورنده بیماری درمان خواهد شد.
علت بروز نوروپاتی چه می تواند باشد؟
نوروپاتی به دلایل گوناگون بروز می‌کند که مهم‌ترین آنها بیماری متابولیک است و سردسته آنها بیماری دیابت نامیده می‌شود. از بیماری‌های دیگر می‌توان به کم‌کاری تیروئید، بیماری‌های روماتیسمی، عروقی و کم‌خونی‌ها اشاره کرد. برخی ویروس‌ها نیز می‌تواند نوروپاتی ایجاد کند. یکی از این ویروس‌های خطرناک زوناست. نوع دیگر سندرمی به نام سندرم گیلن باره است. علت این بیماری هنوز بدرستی مشخص نیست، ولی بیشتر بعد از ابتلا به آنفلوآنزا و سرماخوردگی آشکار می‌شود. در بیماری گیلن باره، سیستم ایمنی به اشتباه به اعصاب بدن حمله و آنها را خراب می‌کند. البته مواد شیمیایی مانند داروهای شیمی‌درمانی، بعضی داروهای بیماری سرطان، در بروز این بیماری دخیل است، اما باید گفت با همه امکانات و دانش پزشکی هنوز قادر نیستیم در بعضی موارد بدرستی پاسخ مناسبی برای دلیل بیماری ارائه کنیم.
علل عمده نوروپاتی موارد زیر می باشند:
دیابت ملیتوس ( دیابت شیرین یا DM )
نورالژی بعد از هرپس
کمبود ویتامین به ویژه کمبود ویتامین B12 و فولات
مصرف الکل
بیماری های خودایمنی مانند لوپوس، آرتریت روماتوئید یا بیماری گیلن باره
بیماری های ارثی مانند بیماری شارکو ماری توث و بیماری اِس اِم اِی
ایدز، سیفلیس و نارسایی کلیوی
قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین، ترکیبات طلا، سرب، آرسنیک، جیوه و آفت کش ارگانوفسفره
مصرف داروهایی مانند وین کریستین، مترونیدازول، ایزونیازید و یدوکینول
علایم عمده نوروپاتی چیست؟
علائم بیماری نوروپاتی، متفاوت و به درگیری نوع عصب وابسته است. اگر اعصاب حرکتی درگیر شده باشد بیمار دیگر قادر به انجام اعمال حرکتی خود نخواهد بود، یعنی قدرت عضلات کاهش می‌یابد و بیمار در راه رفتن مشکل پیدا می‌کند یا با دست نمی‌تواند شیء را بردارد و حتی گاهی نمی‌تواند دست را حرکت دهد. اختلال در اعصاب حسی به کاهش حس لمس منجر می‌شود و بیمار با شکایاتی از قبیل مورمورشدن یا گزگزشدن دست و پا مراجعه می‌کند و گاه بی‌حسی آنقدر شدید است که سوختن پا را متوجه نمی‌شود. این حالت را در بیماران دیابتی زیاد مشاهده می‌کنیم. اختلال در اعصاب اتونوم یا خود مختار باعث مشکلاتی در عملکرد قلب، مثانه و دستگاه گوارشی خواهد شد.
یافته های نوروپاتی در معاینه پزشک مغز و اعصاب کودکان چیست؟
وقتی بیمار توسط فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان معاینه می شود، قدرت اندام‌های انتهایی دچار ضعف است و بیمار براحتی نمی‌تواند انگشت پزشک را فشار دهد. در این هنگام با بررسی رفلکس های وتری عمقی مشخص می شود که رفلکس‌های وتری کاهش یا از بین رفته است. در مواردی که اعصاب حسی درگیر است، تست حسی به عمل می‌آید. یک سوزن را به آرامی روی دست یا پای بیمار فشار می‌دهیم تا میزان حس او را مشاهده کنیم. در این بیماران واکنشی به تماس جسم نوک تیز دیده نمی‌شود.
تشخیص نوروپاتی چگونه انجام می شود؟
تشخیص بیماری نوروپاتی بر اساس علایم بالینی و کسب شرح حال دقیق بیماری فعلی، سابقه بیماری قبلی، سابقه فامیلی از بیماری مشابه در خانواده، شرح حال مواجهه با سموم و داروها و معاینه بالینی شامل بررسی رفلکس های وتری عمقی و معاینه حسی می باشد. اگرچه انجام نوار عصب و عضله و بررسی آزمایشگاهی برای تشخیص قطعی بیماری ضروری است.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار
