کودکان و تلویزیون 

نکات بسیار مهمی درباره کودکان و تلویزیون وجود دارد. در کودکان بالای دو سال زمان مجاز برای تماشای تلویزیون در طی ۲۴ ساعت شبانه روز حداکثر ۲ ساعت است. برای کودکان دبستانی نیز میزان استفاده از تلویزیون بایستی محدود و با نظارت والدین باشد، بخصوص با توجه به اینکه جذابیت های سمعی و بصری برنامه های تلویزیون می تواند کودک را به سهولت جذب کند و مانع از انجام فعالیتهای روزانه ی دیگر وی شود.

علت اغلب موارد مشکلات رفتاری کودکان والدین هستند. کودکان بیش از اینکه با دستور دادن والدین رفتار خاصی را انجام دهند، با مشاهده ی آن رفتار توسط والدین آن را می آموزند، پس به جای اینکه مرتب به کودکتان تذکر دهید که نباید بیش از حد تلویزیون ببیند، خودتان الگوی عملی مناسبی در استفاده ی به اندازه از تلویزیون باشید. در انتخاب برنامه ها و کارتون هایی که کودک می بیند دقت کنید؛ دیدن هر نوع کارتونی صِرفِ اینکه برنامه انیمیشن است، قطعا برای کودک مناسب نیست و حتما بایستی والدین در انتخاب کارتون ها و برنامه های کودک حساس بوده و دقت لازم را داشته باشند.

استفاده از صفحات نمایشی به خصوص در مورد کودکان مبتلا به برخی اختلالات روانی خاص نظیر بیش فعالی، افسردگی و اضطراب و اتیسم باید با حساسیت و دقت بیشتری مورد توجه و نظارت قرار گیرد. یادگیری مشاهده ای بخش بزرگی از یادگیری کودکان را تشکیل می دهد و دیدن هر رفتاری ممکن است کودک را به تقلید وا دارد؛ خشونت، پرخاشگری، دروغگویی، قهر، پر خوری … و هر رفتار دیگری را کودک براحتی از آنچه که می بیند و می شنود می آموزد، خصوصا اگر کودک ببیند که قهرمان ها و یا شخصیت های کارتونی مورد علاقه اش آن رفتار خاص را انجام می دهند، بسرعت الگوبرداری می کند.

درباره رابطه ترس با کودکان و تلویزیون، توجه داشته باشید که به عقیده ی بندورا بسیاری از زمینه های ترس در کودک یا “فوبی ها” از طریق مشاهده ی صحنه های ترسناک در رسانه های خبری و تلویزیون آموخته می شوند. کودکان تا قبل از ۷ سالگی در مرحله ی پیش عملیاتی از رشد شناختی هستند و نمی توانند مفاهیم انتزاعی را درک کنند، از اینرو خصوصا تا قبل از ۵ سالگی کودک نمی تواند بین حقیقت و افسانه هایی که در فیلم ها و کارتون ها می بینند تفاوت قائل شود، و آنچه که می بیند را باور می کند و با دیدن هر صحنه یا تصویری ممکن است عواطف کودک درگیر شده و هیجانات منفی بروز دهد؛ به طور مثال دیدن صحنه ای ترسناک و در نتیجه ترسیدن کودک یا دیدن گریه و غم و ابراز ناراحتی کودک. با توجه به این مساله حتما وقتی کودکتان در حال تلویزیون دیدن است او را زیر نظر بگیرید و به محض اینکه احساس کردید کودک هیجانات منفی را تجربه میکند و یا عصبی بنظر میرسد مانع دیدن آن محتوای خاص شوید.

برای مدیریت و کاهش زمان تلویزیون دیدن کودکتان، یا به طور کلی استفاده از هر صفحه ی نمایشی دیگری نظیر رایانه، تبلت و … بایستی بتوانید موارد مناسبی از جمله خواندن کتاب، نقاشی کشیدن، شعر خواندن، بازی کردن مرتب روزانه(بویژه بازی فیزیکی) با کودک و فعالیتهای مناسب دیگر را جایگزین کنید. فراموش نکنید که تماشای زیاد تلویزیون می تواند فرصت کتاب خواندن، بازی، ارتباط با کودک و تعاملات اجتماعی مفید را از بین ببرد و او را تنها و گوشه گیر کند.

درباره کودکان و تلویزیون گاه بدآموزی هایی وجود دارد و والدین از تلویزیون برای غذاخوردن بیشتر کودک بهره می برند. از خوراندن غذا به کودک جلوی تلویزیون خودداری کنید؛ بخصوص اگر کودکی دارید که بد غذاست سعی نکنید غذا خوردنش را با تلویزیون دیدن همراه کنید تا از این طریق با سرگرم کردن کودک و روش انحراف فکر و توجه بتوانید او را سیر کنید. توجه داشته باشید که زیاد تلویزیون دیدن کودک می تواند سلامتی جسمی او را نیز به مخاطره بیندازد. بخصوص اگر تلویزیون در اتاق خواب کودک یا در آشپزخانه باشد احتمال بروز چاقی در‌‌ کودک را افزایش می دهد. همچنین عوارضی نظیر بلوغ زودرس و کاهش عملکرد تحصیلی می تواند از پیامدهای این امر باشد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار