میکروسفالی
روند افزایش دور سر کودک چگونه است؟
اندازه دور سر کودک به سن بارداری حین تولد بستگی دارد. اگر مادر بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، دور سر کودک حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک حدود ۳۲ یا کمتر می باشد. رشد دور سر کودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود.
آیا دور سر کودکان هم سن باید با همسالان او یکسان باشد؟
میزان رشد دور سر کودک در یک سال اول عمر عدد ثابتی است یعنی دور سر کودک در سه ماهه اول عمر باید ۶ سانتی متر رشد نماید و سپس از ۳ تا ۱۲ ماهگی دور سر کودک ۶ سانتی متر رشد می کند. ولی دور سر کودک حین تولد متناسب با میزان دور سر پدر و مادر در یک طیف محدودی می تواند متغیر باشد. پس اگر رشد دور سر کودک براساس سن طبیعی باشد و از همه مهم تر اگر تکامل حرکتی و ذهنی کودک طبیعی باشد، دور سر کودک می تواند متفاوت از کودک هم سن او باشد.
دور سر کوچک یا میکروسفالی چیست؟
دور سر کوچک، یا میکروسفالی یعنی کوچک بودن اندازه سر در کودکان نسبت به میانگین طبیعی نرمال در آن سن. در میکروسفالی مغز به اندازه کافی رشد نمی کند. دور سر کوچک یک بیماری نیست، اما یکی از علائم مهم ابتلا به بیماری‌های دیگر است. بیماری میکروسفالی یک اختلال نادری است و در ۱ مورد از ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.
علت میکروسفالی چه هستند؟
میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی میشوند.
درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود.
بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است.
عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.
دور سر کوچک چه عوارضی در کودک ایجاد می کند؟
دور سر کوچک می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.
تشخیص پیش از تولد، درمان و پیشگیری میکروسفالی چیست؟
گاهی بیماری دور سر کوچک قبل از تولد با سونوگرافی تشخیص داده می شود. البته اکثر مواقع این مشکل زودتر از سونوگرافی سه ماهه سوم مشخص نمی شود. اغلب این تشخیص پس از تولد و یا بعد از آن داده می شود.
بیماری دور سر کوچک با معاینه کودک توسط فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان تشخیص داده می شود.برای تشخیص نهایی این بیماری اقدامات دیگری مانند ام آرآی مغزی و بررسی آزمایشگاهی لازم است.درصورتیکه علت اصلی و زمینه ای دور سر کوچک تشخیص داده شود، درمان آن با درمان علت زمینه ای بیماری می باشد.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار
