علت تیک در کودکان
تیک در کودکان را می شناسید؟
اگر به افراد جامعه دقیق نگاه کنیم، کسانی را می‌بینیم که حرکاتی در بدن یا حالاتی در چهره آنها هست که عامه مردم آن را به تیک می‌شناسند. تیک عصبی حرکات سریع و تکراری ماهیچه‌های بدن است که باعث اختلال در اعمال حرکتی بدن می‌شود. بالا انداختن مداوم ابروها، حرکت دادن دست‌ها یا پاها و حرکاتی از این دست را می‌توان جزو علایم شایع تیک در کودکان دانست. در واقع، تیک نوعی حرکت یا صدای غیرقابل کنترل و ناگهانی است که معمولا ارتباطی به حرکات معمول شخص ندارد. به عنوان مثال، پلک زدن مداوم از جمله همین حرکات است که فرد بدون این که چشم او آزرده شده باشد، آن را انجام می‌دهد.
تیک کودکان عبارت است از هر نوع حرکت یا صدای غیرارادی، سریع، ناگهانی، ناموزون، تکراری و کلیشه ای که کودک مبتلا تقریبا در مقابل آن نمی تواند مقاومت کند اما با اراده می تواند آن را برای مدتی کنترل کند.
آیا تیک کودکان بیماری شایعی است؟
تیکها معمولا انواع مختلفی دارند، در کودکان شایع است و ممکن است حتی کمتر از یک سال ادامه داشته باشد. کودکی که دچار اختلال تیک زودگذر باشد، تیک‌های جسمی یا صوتی مشهودی را نشان می‌دهد. میزان شیوع تیک کودکان چندان مشخص نیست، ولی طبق آمارها تخمین زده می شود ۵ تا ۲۵ درصد کودکان در سنین مدرسه نوعی از اختلال تیک را تجربه می کنند.
علت تیک در کودکان چیست؟
آنچه درباره علت تیک در کودکان مهم است اینکه تیک‌های عصبی معمولاً به دنبال انباشته شدن یک حس ناخوشایند در بدن شروع می‌شوند که نهایتاً به شکل تیک آزاد می‌شود یا فروکش می‌کند. مطالعه های بسیاری درباره علت تیک در کودکان در دست است که نشان می دهد تعداد زیادی از افراد مبتلا به تیک کودکان تجربه های حسی بسیار بدی را درک می کنند (تنش، انرژی، فشار، خارش، صدا) که به طور معمول قبل از تیک رخ می دهند و موقتی و گذرا ایجاد می شوند. این تجربیات حسی، که با برچسب «اخطار قبل از ایجاد» مشخص می شوند را افرادی که تیک دارند گاهی بیشتر از خود علامت تیک شرح می دهند و فرد آن را به شکل یک حس عمومی از تنش درونی یا یک تجربه مشخص و حساس خاصی مثل یک تجربه غیرقابل مقاومت درک می کند.
عامل اصلی علت تیک در کودکان به طور دقیق مشخص نیست. تصور می‌شود که تیک به خاطر تغییراتی در قسمت‌هایی از مغز به وجود می‌آید که مسئول کنترل حرکات بدن می‌باشد. یکی از زمینه های مهم علت تیک در کودکان وجود بستر ژنتیک و ارثی است به طوری که تیک کودکان غالباً در نسل‌های مختلف یک خانواده به ارث می‌رسد و این احتمال وجود دارد که بسیاری از موارد آن، ناشی از عوامل ژنتیکی باشد. علاوه بر آن، تیک کودکان غالباً همراه با شرایط دیگری از قبیل بیماری بیش فعالی مشاهده می‌شوند. با توجه به احساسات سرکوب شده کودک و یا تعارضات درونی او، ترکیبی از عوامل محیطی و زیستی در ایجادتیک کودکان دخیل می باشند. تیک کودکان به مرور زمان ممکن است تغییر شکل دهد و به همین دلیل باید به عوامل ایجاد کننده آن توجه کرد و آنها را شناسایی کرد. عوامل ژنتیکی، وسواس، افسردگی، بیش فعالی، محیط های پر تنش و اضطراب زا، استرس های مزمن و حتی بیماری های عفونی و مزمن می توانند در بروز تیک ها موثر باشند. در برخی از آنها علل ژنتیکی دخیل است و در برخی دیگر، تقلید و یا اضطراب موجب آن شده است.
چه وقت درمان تیک کودکان لازم است؟
در بسیاری از موارد تیک کودکان مشکل جدی نبوده و نیاز به پیگیری ندارد. اگرچه در بعضی موارد که علائم آزاردهنده و جدی‌تر هستند، یا فرزندتان دچار چنین مشکلی می‌شود، بهتر است به پزشک مراجعه شده و درمان تیک کودکان انجام شود. در موارد زیر درمان تیک کودکان ضروری است:
- شدت دفعات وقوع تیک عصبی در کودک شما زیاد و رو به افزایش است.
- وجود تیک عصبی باعث مشکلات اجتماعی و عاطفی مانند طرد شدن، انزوا و آزاردیدن بشود.
- بعضی از انواع تیک باعث می‌شود تا کودک ناخواسته به خودش آسیب جسمی بزند.
- فعالیت‌های روزانه کودک به‌خاطر تیک با اختلال و مشکل رو‌به‌رو بشوند.
- اگر تیک کودکان منجر به ایجاد سایر احساسات و عوارض منفی مانند افسردگی، عصبانیت، خودآزاری بشود.
اصول درمان تیک کودکان چیست؟
ابتدا به عواملی که ممکن است موجب ناراحتی و یا نگرانی کودک شده است توجه کنید عواملی مانند عقب نماندن از تکالیف درسی، مشکلات زناشویی شما، انتظارات بالای شما از او، مشکلات رفتاری والدین با یکدیگر، حتی قهر والدین با یکدیگر. باید این مساله را توجه داشت که در مورد تیک های کوتاه مدت، بی توجهی خوب جواب می دهد اما در مورد تیک های عصبی بی توجهی والدین نمی تواند موجب شود تا آن خودبخود رفع شود. تیک مزمن اگر با بی توجهی خانواده روبرو شود ممکن است در تحصیل و مهارت های اجتماعی و حتی اعتماد به نفس و عزت نفس، کودک را دچار مشکل کند.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار
