اقدام اولیه

هر کسی ممکن است مبتلا به صرع شود. از نوزادان و کودکان و نوجوانان گرفته تا افراد بزرگسال و حتی مسن می توانند دچار صرع شوند. والدینی که کودکانشان برای اولین بار دچار حمله صرعی می شوند به جای ایجاد نگرای برای خویش باید به سرعت به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنند. این دسته از پزشکان به طور اختصاصی درباره درمان مشکلات آموزش دیده اند.

تشخیص بیماری صرع

نوار مغزی

معمولا پس از مراجعه با تجویز پزشک، نوار مغزی یا نقشه مغزی انجام می شود تا مشخص گردد، بیمار دچار صرع است یا خیر. گرفتن نوار مغز ترسی ندارد. الکترودهایی که روی سر بیمار قرار می گیرد پیام ها و امواج مغز را به دستگاهی می فرستند که در نهایت تصویر نقشه مغزی و یا خطوط نوار مغزی را ترسیم می نماید.

سی تی اسکن مغزی

یک راه دیگر برای تشخیص صرع، سی تی اسکن مغزی است. شخص در حالی که روی تخت به پشت دراز کشیده، اسکن گرفته می شود. تخت به اسکنر که کمی شبیه مخزن ماشی لباسشویی است، متصل می باشد. زمانی که نیمی از بدن شخص از بالا وارد اسکنر می شود، سرش در جایی محکم و ثابت نگه داشته می شود تا درطول مدت انجام اسکن بی حرکت بماند. اسکنر از طریق اشعه ایکس از مغز تصویر گرفته و پزشک با کمک رایانه تصویر مغز را روی صفحه نمایشگر مشاهده می کند. وی می تواند نواحی آسیب دیده مغز را که سبب صرع شده پیدا کند.

ام آر آی

نوعی دیگر از اسکن، ام آر آی مغزی می باشد. در این نوع اسکن آهنربایی بسیار قوی برای دریافت علائم مغز شخص بیمار به کار برده می شود. این علائم به سیستم رایانه وارد شده و تصویری از مغز او صفحه رایانه دیده می شود. در زمان گرفتن این نوع اسکن وقتی بیمار به طرف آهنربا کشیده می شود، هیچ چیزی احساس نمی کند. این دستگاه پر سر و صدا می باشد.

درمان و کنترل بیماری صرع

درمان دارویی

داروهای زاد و مختلفی برای درمان صرع وجود دارد. گاهی پیدا کردن دارو برای فرد خاص، زمان زیادی طول می کشد. برخی از کودکان بیمار زمانی که برای اولین بار دارو مصرف می کنند، کمی دچار و خستگی و کسالت می شوند. چنین احساسی برای بیشتر افرادی که برای اولین دارو مصرف می کنند، طبیعی است. اما اثرات جانبی دارو پس از یکی دو هفته از بین می رود. اگر این علائم متوقف نشود، پزشک معالج، میزان دارو یا خود دارو را تغییر خواهد داد.

عمل جراحی

بیشتر افرادی که صرع دارند برای پیشگیری از حمله صرعی با دارو درمان می شوند. اما در تعداد کمی از آنها دارو به درمان کمک نمی کند. برای متوقف کردن حملات صرعی، این افراد به عمل جراحی نیاز دارند. پزشکانی که مغز را جراحی می کنند باید خیلی مهارت داشته باشند که به مغز آسیب نرسانند. پزشکان، پوست و استخوان سر را برای رسیدن به مغز با دقت شکافت می دهند. وقتی عمل جراحی به پایان می رسد، پوست را دوباره بخیه می زنند و پس از مدتی زخم بهبود می یابد و تنها علامت جراحی، زخم کوچکی خواهد بود که کم کم از بین می رود.
برخی از جراحان به دنبال راه های جدید برای جراحی مغز هستند مثل کابرد امواج نورانی خاصی که لیزر نامیده می شوند. این جراحی بدون باز کردن جمجمه فرد امکان پذیر است. یعنی هیچ زخمی بعد از جراحی باقی نخواهد ماند.
روش جدید دیگر برای کمک به بیماران دارای صرع، قرار دادن دستگاه کوچکی به نام ((محرک عصب واگ)) در قفسه سینه است. این دستگاه روی اعصابی که سبب حمله می شوند، اثر می گذارد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمد کاظم بخشنده

آیا پرخاشگری و عصبی بودن کودک مهم است؟

پرخاشگری و ابراز عصبانیت در کودکان از نظر والدین بسیار ناپسند و نابهنجار است ، اما این رفتار یکی از اعمال طبیعی دوران کودکی است . آغاز هر پرخاشگری حاصل یک مسئله ساده است : دست پیدا نکردن به چیزهایی که کودک می خواسته و به آن نرسیده است . برای کودکان بین ۱ تا ۲ سال، پرخاشگری می‌تواند بر اثر برآورده نشدن نیازی مانند شیر بیشتر خواستن ، تعویض پوشک باشد ، اما توانایی بیان زبانی آن را ندارند . کودک از اینکه مشاهده می کند اطرافیان به درخواست های او واکنشی نشان نمی دهند ناراحت و غمگین می‌شود که همین امر زمینه برای بروز پرخاشگری در کودک را افزایش خواهد داد .

نکات مفیدی برای والدین کودک عصبی و پرخاشگر:

رفتار او را نادیده بگیرید

هنگامی که کودک شما پرخاشگری می‌کند ، کنترل و مدیریت رفتاری خود را از دست می دهد ، بیش از حد هیجانات و احساسات منفی را تجربه می کند . به خاطر داشته باشید بخشی از مغز او که مخصوص تصمیم‌ گیری می باشد و فعالیت این مناطق در زمان پرخاشگری کمتر از قبل خواهد بود . یکی از علتهایی که می گویند در زمان عصبانیت تصمیم گیری نکنید همین مورد می باشد . به دلیل اینکه قسمت مربوط به استدلال در مغز او فعالیت کمتری پیدا می کند ، در این مرحله استدلال و منطق برای او موثر نخواهد بود . شرایطی که کودک در آن قرار می گیرد مثل زمانی است که فردی در حال غرق شدن می‌باشد و شما در لحظه نمی توانید به او آموزش شنا بدهید و کاری از دستتان برنمی آید . در حقیقت باید گفت هر فعالیتی که شما در این زمینه داشته باشید شرایط را بدتر از قبل خواهد کرد . صبور باشید ، به او فرصت بدهید ، بعد از اینکه شرایط آرام شد ، می‌توانید در مورد آن مشکل با او صحبت کنید .

به او فرصت بدهید

در بیشتر موارد کودکان فقط می خواهند خشم و پرخاشگری خود را آزاد کنند ، پس بهتر است به آن‌ها اجازه دهید که این کار را انجام بدهند ، اما به شرطی که که در حین ابراز خشم خودشان آسیبی نبینند .

او را با کاری دیگر مشغول کنید ، حواسش را پرت کنید

کودک خود را با فعالیتهای دیگری که آنها را دوست دارد انجام دهد سرگرم کنید ، تا رفتارهای پرخاشگرانه ای که داشته را به فراموشی بسپارد . همیشه به همراه خودتان انواع وسایل سرگرم کردن مانند اسباب بازی ، کتاب داستان یا خوراکی های جذاب و خوشمزه داشته باشید و به محض مشاهده علائم فعال ساز پرخاشگری ، با ارائه این ابزار سرگرم کننده از رفتارهای نابهنجار او جلوگیری کنید .

از او دلیل پرخاشگری و عصبانیتش را بپرسید

این تکنیک برای رفتارهای پرخاشگرانه کودکان زیر دو و نیم سال در نظر گرفته شده است . کودکان در این سن غالبا دامنه لغات و صحبت کردنشان در حدود ۵۰ لغت و کلمه است و در هر زمان توانایی آن را ندارند که بیشتر از ۲ کلمه را به صورت یکجا به کار ببرند ، بنابراین میزان ارتباطات آن‌ها با اطرافیان محدودتر است . زمانی که شما حرفهای آنها را متوجه نمی شوید یا منظور آن‌ها را درک نمی کنید ، آنها از رفتار شما عصبانی و پرخاشگری خواهند شد . تکنیک دیگری که می تواند کودک را آرام کند ، همدردی کردن با او است . این رفتار شما از شدت عصبانیت او کم می‌کاهد ، بعد از اینکه او را آرام کردید ، می توانید با او در موردپیدا کردن علت رفتارش صحبت کنید .

محبت و ابراز علاقه به او را بیشتر کنید

برای اینکه میزان توجه به فرزندتان را بیشتر کنید ، بهتر است او را گرم و محکم بغل کنید ، در آن لحظه کلمه ای با او صحبت نکنید ، زیرا در این لحظه وقت آموزش و پند و اندرز نیست ، او فقط بودن شما را می خواهد و بس . بغل کردن کودکان به آنها حس امنیت و آرامش می‌دهد ، متوجه می‌شوند که برای والدینشان با اهمیت هستند ، حتی اگر با نظر فرزند خود مخالف هستید به او اهمیت بدهید ، اجازه بدهید او نیز خودش را ابراز کند ، در بیشتر موارد بچه ها فقط به دنبال موقعیتعایی برای ابراز احساسات خود هستند .

رفتار مثبت او را به سرعت تشویق کنید

قرار گرفتن در بعضی از شرایط برای کودکان کسل کننده می باشد ، مثل قرار گرفتن در نوبت غذا در رستوران ، ایستادن در صف و … که موجب عصبانیت و پرخاشگری او خواهند شد . هنگامی که در مسیر رفتن به رستوران مورد نظر هستید از فرزندتان بخواهید که اگر در رستوران غذای خودش را به صورت کامل بخورد ، با پرسنل آنجا مودبانه و بدون عصبانیت رفتار کند ، هنگام بازگشت به خانه او این اجازه را خواهد داشت که با پلی استیشن خودش بازی کند ، کارتون مورد علاقه اش را ببیند ، یک ساعت دیرتر به رختخواب برود . زمان حضور در رستوران ، هر زمان که احساس کردید رفتارش رو به تغییر منفی و نابهنجار است ، به صورت نامحسوس به گونه ای که متوجه آن شود موضوع را به او یادآوری کنید ، پیشنهاد میکنیم که در حضور جمع به او امر و نهی نکنید .

فریاد نکشید ، با آرامش صحبت کنید

متخصصان علوم اعصاب و روان شناسان بر این باورند که هنگام پرخاشگری کودکان لازم است خونسردی خود را حفظ کنید حتی اگر این کار بسیار سختی باشد . اگر نتوانید آرامش خود را حفظ کنید به صورت ناخودآگاه وارد یک جنگ قدرت میان خود و فرزندتان خواهید شد و شرایط بدتر از قبل می شود . لازم به ذکر است همانظور که قبلا اشاره شد ، بخش اعظمی از دلایل کودکانی که پرخاشگری می کنند به منظور جلب توجه اطرافیان است . برای کودک اصلا اهمیتی ندارد که توجه مثبت بگیرند یا منفی . تنها چیزی که آنها می خواهند تمام توجه والدین و اطرافیان است .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

تیک عصبی چیست؟

این اختلال عموما به شکل حرکات و یا اصوات غیر ارادی به طور ناگهانی و تکراری و متناوب ، به دنبال یک حس  ناخوشایند در بدناتفاق می افتد .این اختلال به طور عمده در کودکی رخ میدهد.

بر اساس یافته های بالینی این اختلال بسیار خطرناک نیست اما به مرور زمان تمام زندگی عادی شخص را تحت تاثیر قرار می دهد ،که ج هت پیگیری آن حتمت باید به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کرد.

شیوع :

۲ تا ۲۵ در صد از جامعه آماری کودکان در سنین مدرسه از این عارضه رنج می برند.

طبقه بندی انواع تیک :

Simple phonic tics1-..تیک های صوتی ساده :

با علائمی مانند سرفه کردن ، خرخر کردن، خرناس کشیدن ، صاف کردن گلو ، تکراریا صدا ظاهر می شوند.

Complex phonic tics2- تیک های صوتی مرکب :

،    Coprolalia، بد دهنی  lexilalia ، مکررخوانی  Palilaliaبا علائمی همچون تکرار واژه ها ، هرزه گویی ،مکرر گویی

یا تکرارواژه های رکیک ، تغییر مکرر لحن گفتار ، سوت زدن ، خندیدن ، فریاد کشیدن های ناگهانی وجود دارند.

Simple motor tics   ۳- تیک های حرکتی ساده :

در ظاهر شبیه به حرکات عادی بدن می باشد . اما با این تفاوت که نمی توان تیک های حرکتی را کنترل کرد . این تیک ها در کل به شکل های چشمک زدن ، پرتاب کردن سر ، بالا انداختن شانه ، و با زکردن دهان وجود دارد .

Complex tics4 – اختلال تیک حرکتی مرکب :

به شکل های رفتار های لمسی ، بوئیدن اشیا ، حرکات آرایشی ، پژواک رفتار وجود دارد .

۵ – اختلال صوتی – حرکتی توره :

مشهورترین این نوع سندرم توره است . این یک اختلال نورو بیولوژیک است . افراد به طور مکرر حرکات یا صدایهای غیر قابل کنترلی از خود بروز می دهند.

مهمترین ویژگی اختلال توره ، وجود تیک های حرکتی چند گانه همراه با بیش از یک تیک صوتی است .

شروع اختلال قبل از ۱۸ سالگی و بر اساس پژوهش های صورت گرفته بین ۲ تا ۱۰ سالگی اتفاق  می افتد .

علل

در مورد علل به وجود آمدن تیک نظریه های مختلفی وجود دارد که پایه و اساس بسیاری از درمان هاست .

۱-. دیدگاه تحلیل روانی :

اعتقاد این گروه بر این است که تیک نتیجه یک حادثه بسیار دردناک روانی است . و یا تعدادی نیز عقیده دارند که تیک دراثر جابجایی تکانه های جنسی و خصومت آمیز است که این مرحله از رشد در شخصیت وی کاملا شکل نگرفته و به بلوغ نرسیده است.

۲- دیدگاه یادگیری :

در این دیدگاه اعتقاد به دو مدل الف : پاسخگر و ب : کنشگر وجود دارد .

الف : بر اساس مدل پاسخگر ، تیک ها ممکن است ، پاسخ های اجتنابی شرطی شده برای تقلیل تنش هایی باشد که اساسا در موقعیت های ضایعه گر روانی ظاهر گردیده اند . بر این اساس تیک به دیده یک عادت آموخته شده تحلیل می شود.

ب : مدل کنشگر :

بر اساس این مدل تیک ها پاسخ های آموخته شده ای هستند که از طریق تقویت کننده های محیطی به وجود آمده اند.

۳- دیدگاه پزشکی :

در این دیدگاه شرط اصلی تشخیص ، بررسی ویژگی های بالینی و ثبت شرح حال بیمار است . بر اساس این دیدگاه تیک تحت تاثیر دو عامل وراثت و محیط است .

الف – سبب شناسی ژنتیکی :

نوع و شدت اختلال ممکن است از نسلی به نسل دیگر و از شخصی به شخص دیگر متفاوت باشد . تاثیر پذیری از جنس مونث ۷۰ در صد از جنس مذکر ۹۹ درصد است .

در اختلال توره ،تاثیر زنتیک از محیط بیشتر است .

ب  -سبب شناسی محیطی ( عوامل نورو شیمیایی و نورو آناتونیک ) :

متخصصان بر مبنای تحقیقات صورت گرفته اذعان می دارند که نتیجه اختلال توره ، نتیجه اختلال در سوخت و ساز است که موجب بد کارکردی آنزیم یا انتقال دهنده های عصبی مرکزی است.

عواملی که باعث توقف روند درمان می شوند عبارتند از :

استرس شدید – تمرکز روی مشکل ، اضطراب ، ملامت شدید ، خستگی ، هیجان زدگی

نکته پایانی :

درمان اختلال تیک بسیار ضروری است . از مجموعه عواملی که باعث شده است در این مجال راجع به شیوه های درمان بحث نشود این است که پروسه درمان کاملا تخصصی است و در اختیار پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان . امروزه بسیار می شنویم و می بینیم که بسیاری از اولیا با تجویز سرخود دارو آسیب های زیادی را بر پیکره رنجور این هدیه های آسمانی وارد می کنند که کاملا جبران ناپذیر است . پس برای بهبودی و برگشت کودکانمان به زندگی عادی ، قبل از اتلاف وقت ، و جلوگیری از آسیب های بیشتر ، به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان مراجعه کنیم .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و فلوشیپ نوروماسکولار از ژاپن

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

 

چگونه می توان شرایط خواب را برای کودکان فراهم کرد؟

تا اینجا با مراحل مختلف خواب آشنا شدیم و اکنون سوال اینجاست که چگونه می‌توانیم کیفیت خواب خود را افزایش دهیم؟

۱-نور آبی را از اتاق خواب حذف کنیم .

امروزه ما در دنیای دیجیتال زندگی می‌کنیم و یکی از اصلی‌ترین دلایل خواب بی‌کیفیت و ضعیف معضلی به نام نور آبی است. تحقیقات در این زمینه نشان می‌دهند که افراد امروزی به‌طور میانگین حدود ۱۰ ساعت و نیم را در مقابل نمایشگرهایی مثل کامپیوترها، تلویزیون‌ها، گوشی‌های موبایل و تبلت‌ها می‌گذرانند. هر کدام از این نمایشگرها از خود نورهای آبی مضرّی ساطع می‌کنند که باعث سرکوب هورمون ملاتونین در بدن ما و اخلال در چرخه‌ی خواب می‌شود. هورمون ملاتونین یا به عبارت دیگر هورمون خواب هورمونی است که چرخه‌ی خواب و بیداری را تنظیم می‌کند. در واقع نور آبی با اخلال در فعالیت هورمون ملاتونین باعث می‌شود مغز ما فریب خورده و زمانی که باید بخوابیم یا نیاز به استراحت داریم مانع از خواب ما می‌شود و بیداری را به مغز ما تحمیل می‌کند. یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با این نورهای آبی، استفاده از عینک‌های مسدودکننده یا بلاک کننده‌ی نورهای آبی است که تحت عنوان عینک‌های کامپیوتر یا کار با کامپیوتر هم شناخته می‌شوند. از این عینک‌ها باید حین استفاده از نمایشگرها و همچنین ۹۰ دقیقه قبل از خواب استفاده شود.

۲- دمای اتاق خود را تنظیم کنید .

کارشناسانی که در زمینه‌ی خواب به تحقیق و فعالیت می‌پردازند ثابت کرده‌اند که دمای اتاق ۶۰ تا ۷۵ درجه فارنهایت(۱۵.۵ تا ۲۴ درجه سلسیوس) ایده‌آل برای یک خواب مناسب است. باید توجه داشت که اتاق‌های با دمای نامتعادل، بسیار سرد و یا بسیار گرم منجر به خوابی سبک و بیدار شدن‌های مکرر می‌شود.

البته تنظیم دمای مطلوب برای متاهلینی که اتاق خواب را با همسرشان شریک هستند شاید کار دشوارتری باشد چرا که باید هر دو نفر از دما رضایت داشته باشند. از این‌رو پدهای خنک کننده و گرم کننده‌ای وجود دارند که می‌توان روی تشک قرار داد تا هر کدام از زوجین بهترین دمای ممکن را برای خود و به‌صورت سفارشی بتوانند تنظیم کنند و مزاحمت و ناراحتی برای همسر خود ایجاد نکنند.

 

۳-بهینه‌سازی و تنظیم خواب در فاز REM

با توجه به اهمیت بالای خواب در فاز REM، باید تلاش کنیم که خواب خود را در مرحله REM بهینه‌سازی کنیم. آن‌طور که از شواهد پیداست چرخه‌ی خواب ما هر ۹۰ دقیقه یک مرحله‌ی REM را شامل می‌شود. بنابراین اگر بدانیم چه زمانی می‌خواهیم از خواب بیدار شویم (به‌طور مثال ساعت ۶ صبح)، می‌توانیم با عقب‌گرد از ساعت ۶ و با استفاده از گام‌های ۹۰ دقیقه‌ای بهترین ساعت خوابیدن را با هدف بیدار شدن راس ساعت ۶ صبح بیابیم. به‌طور مثال یک گام ۹۰ دقیقه‌ای به عقب از ساعت ۶ صبح می‌شود ۴:۳۰ صبح و یک گام ۹۰ دقیقه‌ای دیگر می‌شود ۳ صبح و به همین ترتیب ادامه می‌یابد.

بنابراین برای بیدار شدن راس ساعت ۶ صبح، بهترین زمان برای خوابیدن می‌تواند ساعت ۱۰:۳۰ شب یا ۱۲ شب باشد. در این‌صورت راس ساعت ۶ صبح به یکی از چرخه‌های ۹۰ دقیقه‌ای می‌رسیم که بدن آماده‌ی بیدار شدن است.

 

یکی از مهمترین ارکان برقراری شرایط خواب خوب ، تعیین قانونی مبنی بر ساعت خواب می باشد . به شکلی که همه از این قانون تبعیت کنند و پدر و مادر خود را موظف بدانند که کودکان راس آن زمان مقرر در تخخواب قرار بگیرند. کودکانی که دارای زمان خواب ثابت هستند، متعاقباً خواب کافی را هم خواهند داشت. اگر می خواهید زمان خواب زودتری نسبت به زمان خواب فعلی کودک تان وضع کنید، این طور شروع کنید که هر چند شب یک بار، ۱۵ دقیقه به زمان خوابش اضافه کنید تا این که به زمان خواب مورد نظرتان برسد. برای مثال، اگر کودک تان هر شب ساعت ۱۰ به خواب می رود و می خواهید زمان خواب او ۹ باشد، ابتدا زمان خواب او را تا چند روز ۹:۴۵ قرار دهید؛ سپس ۹:۳۰ و به قدری ادامه دهید تا به ۹ برسد و ثابت نگه دارید. مراقب باشید زمان خواب کودک تان را سریع تغییر ندهید یا برای راحتی خودتان کودک را خیلی زود به رخت خواب نفرستید؛ چراکه این کار باعث می شود او نتواند بخوابد و کلافه و بی حوصله می شود. تکنیکی که ذکر شد، در کنار کارهای دیگری که در ادامه گفته خواهد شد باعث کاهش استرس کودکان در زمان خواب نیز می گردد.

از دیگر موارد مهم در فراهم کردن شرایط خواب راحت ، ایجاد محیطی آرام قبل از خواب برای  کودکان هست . .: هر شب قبل از خواب، دقایقی را به کارهای بی سروصدا و آرام بخش اختصاص دهید؛ مانند خواندن کتاب با نور کم چراغ مطالعه، یا گوش دادن به موسیقی آرام و یا حتی می تواند یک فعالیت سرگرم کننده یا جالب باشد و این فعالیت ها می تواند ابزاری برای ایجاد حس نزدیکی به زمان خواب در کودک باشد؛ پس سعی کنید این کارها را در اتاق کودک تان انجام دهید. از کارهایی مثل تماشای تلویزیون با صدای بلند، بازی های کامپیوتری یا کارهای سخت خانه در این یک ساعت بپرهیزید. کارهای دیگری مثل حمام آب گرم، مسواک زدن، خواندن داستان و… نیز باید در این زمان انجام شوند. این مسئله هم مهم است که کودک تان را بیدار به رخت خواب ببرید. به این طریق، او یاد می گیرد خودش بخوابد ..

نکته بسیار اساسی در برنامه خواب داشتن صبر و پایداری زیاد می باشد:

تغییر هر نوع عادتی نیازمند زمان زیادی است. اگر شما یک برنامه ی از قبل تعیین شده را پی گیری کنید، کودک تان عادت های خواب جدید را یاد خواهد گرفت. شاید او به خاطر قوانین جدیدی که برای خواب می گذارید پرخاش یا جروبحث کند، شما باید این بحث ها و پرخاش ها را نادیده بگیرید. محکم، باثبات و باآرامش به کودک تان برنامه ی جدید زمان خواب را بقبولانید. شاید در ابتدا این کار پرزحمت و پردردسر باشد و شب های زیادی طول بکشد تا کودک تان به برنامه ی جدید عادت کند؛ اما با قدری پایداری موفق خواهید شد. به یاد داشته باشید که ثبات رأی، یک نکته ی کلیدی در این کار است. قوانین خواب را در روزهای تعطیل یا برای نوشتن تکالیف رها نکنید. «بکر» پزشک آمریکایی کودکان می گوید: «اگر به کودکی یک بار اجازه داده شود با خواب خود مبارزه کند، باعث افزایش تمایل و رغبت او به انجام دوباره اش خواهد شد.»

 

از مسایل مهم و حیاتی دیگر درایجاد شرایط خواب راحت برای کودکان استفاده از مکانیزم تشویق و تنبیه است به ویژهتشویق و تنبیه کلامی :

 وقتی کودک تان به موقع به رخت خوابش رفت یا همان برنامه ای را دنبال کرد که شما از او خواستید در زمان خواب انجام دهد، از او تعریف و تمجید کنید و چیزهایی مثل برچسب های رنگی، یک صبحانه ی خوش مزه، اسباب بازی های کوچک یا خوراکی های مورد علاقه اش را به او جایزه بدهید؛ اما مراقب باشید غذاهای ناسالم یا به اصطلاح هله هوله را به او ندهید. از جمله های مثبت استفاده کنید، مثل: «تو کار خیلی خوبی کردی که توی رخت خوابت موندی» و از طرف دیگر، بدرفتاری شب پیش کودک تان را به او گوش زد نکنید. از اتاق خواب برای تنبیه یا شماتت کودک استفاده نکنید؛ چراکه باعث می شود او با اتاق خواب ارتباط مثبتی برقرار نکند و آن را مربوط به رفتار مثبتش نداند. در اتاق کودک تان را هم هیچ وقت به روی او قفل نکنید. او این کار را بیش تر یک نوع تنبیه می بیند و باعث ترسش می شود.

از دیگر پیشنهادات مهم د ربرقراری شرایط خواب راحت :

مسواک زدن

دوش گرفتن

تعویض لباس

خواندن کتاب قصه یا گوش دادن به نوار قصه

صحبت کردن در مورد اتفاقات روز

مالش پشت یا نوازش سر و موها

دعا کردن

و سرانجام در پایان کار بغل کردن و بوسیدن و شب بخیر گفتن و به خواب رفتن

در رابطه با وضع این آداب بهتر است نکات زیر را مدنظر داشت .

 

بهتر است پدر و مادر به طور متناوب (و یا به صورت مشارکتی) در اجرای این مراسم به کودک کمک کنند. اما اگر کودک فقط با یکی از آنها راحت باشد، نباید پافشاری نمود. به جای آن باید در طول روز با کودک تعامل بیشتری داشت تا کودک تمایل بیشتری از خود نشان دهد.

به کودک این امکان داده شود تا در انتخاب برخی از مقررات مختار و صاحب نظر باشد (خواندن قصه یا گوش دادن به نوار قصه، نوع لباس در زمان خواب و یا نوع خمیر دندان).

برحسب تمایل کودک، می‌توان درب اتاق خواب وی را نیمه باز یا به طور کامل باز گذاشت (ولی بجز شرایط خاصی آن را قفل نکنید).

بر حسب سلیقه و تمایل کودک از چراغ خواب، یا آب نما با نور کم و وسایل نظیر آن استفاده کنید.

تمامی تمهیدات لازم ایمنی برای جلوگیری از حوادث احتمالی نیمه شب اتخاذ شود (عدم وجود وسایل نوک تیز، ثابت کردن کتابخانه به دیوار و …)

به جز برخی از آداب ثابت (نظیر مسواک زدن و احتمالا دوش گرفتن) بایستی نوع مراسم بر حسب ویژگی های شخصیتی و فردی کودک تعیین شوند. برخی از کودکان از طریق کلام و صحبت ارتباط بهتری برفرار می‌کنند و آرام می‌شوند و برخی دیگر از طریق دیدن و لمس کردن.

گرفتن عکسی از کودک در زمان انجام این مراسم (و یا بریدن عکس های مرتبط از مجله یا کتاب قصه) و در معرض دید قرار دادن آنها، فکر خوبی برای یادآوری دائم و تشویق کودک در انجام آنهاست.

تمامی جو خانه باید همسو و در راستای زمان خواب کودک تغییر کند (عدم بلندکردن صدای رادیو یا تلویزیون، عدم برگزاری میهمانی در این ساعت و…).

دادن یک فنجان شیر گرم در نزدیکی زمان خواب و استفاده از یک موزیک ملایم برای کمک به خواباندن کودک در برخی از کودکان تا حدی موثر است.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و فلوشیپ نوروماسکولار از ژاپن

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده

انواع بیش فعالی را خوب می شناسید؟

گاه فرزندان ما دچار نقص تمرکز و توجه یا پر تحرکی و رفتارهای بی فکر و تکانشی می شوند. اگر  علائم گفته شده در یک دوره شش ماهه تداوم داشته باشد به این بیماری بیش فعالی یا ADHD می گوییم. اختلال نقص تمرکز و بیش فعالی خود بر سه نوع است. نوع اول این بیماری همان بیش فعالی یا Hyperactive Disorder می باشد. در این نوع بیماری بیش فعالی کودک پرتحرک است ولی از نظر توجه و تمرکز مشکلی ندارد. دومین نوع از اختلال تمرکز ، توجه و بیش فعالی، اختلال کم توجهی یا (ADD Attention Deficit Disorder)  است. در این نوع از  بیمار فعالیت بالا و پرتحرکی نداشته ولی توجه و تمرکز ندارند. نوع سوم از بیش فعالی هم وجود دارد که همان اصطلاح متداول بیش فعالی یعنی ADHD بوده که ترکیبی از دو نوع قبلی است.

علائم عمده نوع اول بیش فعالی یا Hyperactive Disorder عبارت است از:

اغلب با دستان خود بازی کرده و آنها را حرکت می دهند و دست و پای بی قرار دارند روی صندلی نمی توانند برای مدت طولانی بنشینند و مداوم محل خود را ترک می کنند همیشه در حال حرکت و جنب و جوش هستند که بیشتر به علت سرگردانی است بسیار پر انرژی بوده و از دیوار راست بالا می روند نمی توانند ساکت و بی سر و صدا باشند و مداوم از خود صدا در می آورند این بیماران ذهنی پرکار دارند که با زیاد و بیش از حد حرف زدن تظاهر می یابد اصلاً قادر به انتظار نیستند و قبل از پایان یک سوال پاسخ می دهند در انجام کارها بدون توجه به عاقبت کارها فعالیت می کنند فرد بیش فعال تخریب گر بوده، از تخریب در زندگی لذت می برند

علائم عمده نوع دوم بیش فعالی، اختلال کم توجهی یا ADD عبارت است از:

نمی توانند حتی به مدت پنج دقیقه در یک موضوع تمرکز کنند مرتب و مکرر از روی بی دقتی دچار اشتباه می شوند حین صحبت کردن با دیگران تظاهر به گوش کردن نموده و واقعاً گوش نمی دهند اغلب مداوم لوازم و وسایل خود را گم می کنند بسیار فراموش می کنند زبرا ذهن متمرکز ندارند نمی توانند برنامه ریزی کنند نمی توانند از دستورات داده شده پیروی کنند

درمان دارویی بیش فعالی لازم است؟

بر اساس تحقیقات متعددی که درباره علت بیماری بیش فعالی در کودکان انجام شده است، قسمتی از مغز کودک مبتلا به بیش فعالی در مقایسه با کودکان طبیعی نرمال دچار نواقصی است. نقص مغزی این بیماران در عملکرد سیناپس های نورون های مغزی در مناطقی از مغز است که مرکز تمرکز و کنترل رفتار است. اختلال در نوروترانسمیتر دوپامین در این بخش از مغز عامل علائم بیش فعالی و نقص توجه می باشد. به علت این اشکال ساختاری درمان دارویی بیش فعالی با داروهای محرک سیستم اعصاب مرکزی ضروری است.

مهمترین درمان دارویی بیش فعالی چیست؟

اصلی ترین درمان دارویی بیش فعالی استفاده از داروهای محرک است. داروهای محرک با افزایش و ایجاد تعادل در پیامرسان های شیمیایی داخل مغزی عمل می کنند. شایعترین داروهای محرک که امروزه در کشور عزیزمان ایران تجویز می شود شامل ریتالین، کنسرتا، آمفتامینو دکستروآمفتامین می باشد. اثر این انواع از داروهای محرک اغلب کوتاه و در حد چند ساعت می باشد. بررسی ها نشان می دهد که این داروها در بهبود علائم بیش فعالی کودکان اثر چشمگیری داشته است. داروهای محرک دیگری نیز موجودند که اثر طولانی تری دارند. از جمله داروهای محرک با اثر درازمدت تر شامل آتوموکستین و بعضی از انواع داروهای ضد افسردگی می باشد.

آیا درمان دارویی بیش فعالی عوارض هم دارد؟

در اکثر موارد وقتی والدین کودک خود که مبتلا به بیماری بیش فعالی است را به نزد فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می آورند، ابتدا نوار مغز سه بعدی یا QEEG انجام گرفته و تشخیص بیش فعالی کودکان قطعی می شود. سپس حین تجویز دارو والدین از عوارض درمان دارویی بیش فعالی می ترسند. بیشتر والدین از وابستگی و اعتیاد کودک به داروهای محرک مغزی درمان دارویی بیش فعالی هراس دارند. واقعیت این است که داروهای محرک مغزی اعتیادآور نمی باشند و والدین حتماً باید دوز تجویز شده پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان را به دقت رعایت نموده و از تغییر دوز و یا قطع دارو به صورت خودسرانه خودداری نمایند. تنها عارضه داروهای محرک مانند ریتالین ناراحتی معده، کاهش وزن، سردرد و اختلال اشتها است که در بیشتر موارد با گذشت مدت زمان اندک این عوارض از بین می رود.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغزو اعصاب کودکان 

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده