مغز افراد پیش فعال
تفاوت های مغزی افراد بیش فعال
بیش فعالی نوعی اختلال رشدی عصبی است که از طریق تحقیقات گسترده در چند دهه گذشته، انتقال دهنده های عصبی نقش اساسی در ایجاد علائم بیش فعالی داشته و با وجود اینکه ما هنوز در فهم علت بیش فعالی، مسیری طولانی ای در پیش داریم، اما اکنون می دانیم که انتقال دهنده های عصبی بخش مهمی از معمای کلی مغز هستند.
اختلال بیش فعالی و نقص توجه یا ADHD می تواند بر همه ابعاد زندگی فرد تاثیر گذاشته و اگر تشخیص داده نشود یا بدون درمان رها گردد کودک ، نوجوان و حتی بزرگسالان امکان دارد با مشکلات عدیده زیادی مواجه شوند . برخی افراد استراتژی های مقابله ای و جبرانی را برای مدیریت علائم ADHD خود پیدا می کنند و بسیاری از افراد نیاز به جستجوی تشخیص و درمان حرفه ای بیش فعالی و نقص توجه دارند.
انتقال دهنده عصبی چیست؟
انتقال دهنده های عصبی مواد شیمیایی موجود در مغز می باشند که سیگنال هایی را بین نورون ها ارسال کرده و این سلول های عصبی در مناطقی از مغز با عنوان سیناپس ، باهم در ارتباط هستند. کل مغز از سلول های عصبی، در یک شبکه گسترده ساخته شده که تمام اتفاقات روحی و جسمی ارادی و غیر ارادی ما را کنترل می کنند.
انتقال دهنده های عصبی دخیل در ADHD
دو انتقال دهنده عصبی اصلی در بیش فعالی:
۱- دوپامین
۲- نوراپی نفرین.
این مواد شیمیایی عصبی در کنترل تکانشگری، اولویت بندی، تمرکز، تصمیم گیری، تحمل ناامیدی و مدیریت زمان دخیل می باشند . در مغز افرادی که به ADHD مبتلا میباشند ، در انتقال این دو انتقال دهنده عصبی مشکلاتی مشاهده میگردد .
دوپامین
دوپامین (DA) یک انتقال دهنده شیمیایی بوده که تحقیقات نشان داده مستقیما با ادراک ما از لذت و پاداش در ارتباط بوده و این همان دلیلی می باشد که ما را وادار می سازد تا آنچه را که مغز پاداش، موفقیت یا بقا می داند را، سرچ کنیم . در تحقیقات انجام گرفته مشخص شده که سطح پایین دوپامین با علائم ADHD مرتبط است.
مسلم است کسانی که به ADHD مبتلا میباشند ، به دنبال جبران سطح پایین فعالیت دوپامین در مدار پاداش مغز میباشند . در این حالت ممکن است خودتان وظایف خود را با اشتیاق شروع کرده و به سرعت علاقه خود را از دست داده یا در زمینه شغلی از این شاخه به آن شاخه منتقل شوید . دیگران مانند دوستان، اعضای خانواده، همکاران و معلمان ممکن است تعجب کنند که چرا فرد مبتلا به ADHD نمی تواند اهداف خود را ادامه دهند.
مشاهده شده است که مبتلایان به ADHD دارای بیشترین ترشح انتقال دهنده های دوپامین در مغزبوده که منجر می شود دوپامین کمتری در دسترس مغز قرار گیرد.
اگر ADHD دارید، ممکن است برخورد داشته باشید که گاهی خود را به شدت روی یک فعالیت محرک بالا مانند بازی های ویدئویی متمرکز ید و گیج خواهید شد . در این مواقع جدا کردن خود از تکلیف هیجان آور دشوار می باشد . مغز چشمه ای از تحریک دوپامین را پیدا و می خواهد آن را بیابد.
نوراپی نفرین
نوراپی نفرین (NE) انتقال دهنده شیمیایی هستند که به دوپامین مربوط شده و در مغز افراد ADHD در حد پایین تر از حد نرمال یافت می گردد . نوراپی نفرین در تمرکز، پردازش و کنترل رفتارهای تحریک کننده نقش داشته و دوپامین در واقع پیشرو نوراپی نفرین میباشد، در حالی که آنها نقش های مشابهی را در مغز ایفا کرده ، اما عملکرد آنها کمی متفاوت بوده و روی گیرنده های مختلفی عمل می نمایند.
دوپامین و نوراپی نفرین اصلی ترین انتقال دهنده های عصبی درگیر در ADHD بوده و شواهدی موجود است که انتقال دهنده های عصبی دیگر هم امکان دارد نقشی مهمی داشته باشند. پزشکان احتمال میدهند، استیل کولین، یک انتقال دهنده عصبی که در سیستم عصبی مرکزی فراوان بوده ، برای فراخوان حافظه و پردازش شناختی از اهمیت بالایی برخوردار است. فقدان استیل کولین و سطح بالای حمل و نقل های مرتبط با آن امکان دارد در ADHD نقش داشته باشد.
گلوتامات نیز در ADHD اهمیت دارد . برای تعیین کامل عملکردهای دقیق مغز و نقص های انتقال دهنده عصبی که در این بیماری دخیل هستند نیاز به تحقیقات بیشتری است.
مناطق مغزی تحت تأثیر بیش فعالی و نقص توجه
مبتلایان به ADHD دارای مغزهایی میباشند که در چند منطقه مهم متفاوت است MRI عملکردی (fMRI) عملکرد غیر طبیعی را در مناطق متعدد مغزی نشان میدهد ، برخی از آنها فعالیت کمتری نسبت به افراد عادی و برخی دیگر را غیرفعال نشان داده است.
یک مطالعه نشان داده است که اندازه مغز افراد بیش فعال کمی کوچکتر بوده، اما هوش این افراد کم نبوده است. تفاوت در حجم مغز در مناطقی میباشد که درگیر پردازش و عملکرد اند.
قشر جلوی مغز اصلی ترین قسمت تحت تأثیر ADHD میباشد . این منطقه که در قسمت جلوی مغز قرار گرفته، وظیفه اجرایی مغز را بر عهده داشته ، از جمله تمرکز، حل مسئله، حافظه کاری، کنترل تکانه، اولویت بندی و شروع کارها. آسیب به قشر جلوی مغز، مانند آسیب دیدگی سر، علائمی را نشان داده که شبیه ADHD میباشد.
همچنین متصور است که سیستم لیمبیک در ADHD درگیر میباشد. لیمبیک یک منطقه پیچیده از مغز بوده که از مناطق مختلفی تشکیل شده که مسئول پردازش احساسات، خاطرات و تجربه پاداش ها میباشد . مشکل در سیستم لیمبیک منجر به مشکلی می گردد که بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD با حافظه و کنترل عاطفی مواجه میباشند . اسکن مغزی، کاهش حجم در این منطقه و همچنین فعالیت بیش از حد و تحت فعالیت را نشان داده که منجر به واکنش عاطفی می گردد.
دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان
کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده
