پرسش از شما ، پاسخ از دکتر محمد کاظم بخشنده ، فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب دکتر بخشنده همواره و در همه حال مراعات حال بیماران را در اولویت کار خود قرار داده و راستای این امر و به دلیل سوالات زیاد شما عزیزان در مورد پیش فعالی کودک دلبندتان ، این پست را در سایت قرار می دهیم.

سوال : کودک من دچار پیش فعالی است، آیا نیاز به دارو درمانی است؟!

پیش فعالی دارای طیف مختلفی است، برخی از کودکان برای کمک به کاهش احساسات دشوار ناشی از ADHD به درمان نیاز دارند. به عنوان مثال ، کودکان ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست بدهند یا احساس کنند که دیگران را ناامید می کنند. برخی از کودکان افسرده ، مضطرب ، عصبانی و پرخاشگر یا ناامید می شوند اما برخی دیگر این علائم را بسیار کمتر نشان می دهند.

دارو درمانی نیز برای کمک به بهبود شرایط موجود در کودکان کمک بسیار مهمی می کند. داروهای پیش فعالی نیز انواع مختلفی دارند که با توجه به علائم موجود در کودک از آنها استفاده می شود.

سوال : آیا کودک من بدون مصرف این داروها یا بدون مراجعه به پزشک دچار مشکلی در آینده خواهد شد ؟

به طور قطع در صورت عدم دریافت کمکهای پزشکی و پیراپزشکی کودک شما دچار اختلالاتی از جمله ارتباط سالم و صحیح با همسالان خود ، خواهد بود.

کودک شما در حرف زدن و گوش دادن متناسب با شرایط دچار اشکال خواهد بود، بازی هایی که دیگر همسالانش انجام می دهند را نمی پسندد و در واکنش به آنها با پرخاشگری و سرکشی رفتار می کند. در انجام فعالیت های مدرسه دچار اختلال و اشکال است و آموزش های مهارتهای اجتماعی را نمی پذیرد و به طور کلی در یک جمله ، از پیروی کردن قوانین و مسئولیت های فردی و اجتماعی سر باز می زند وتابع چهار چوب و وظایف خود نیست.

سوال : من به عنوان پدر یا مادر ، چه وظایفی در راستای بهبود شرایط کودکم خواهم داشت؟

پاسخ به این سوال چه به لحاظ جنبه پزشکی و درمان و چه به لحاظ فعالیت در حوزه روانشناسی و روان شناختی و حتی تغذیه ایی، دارای ابعاد وسیعی است.به شما توصیه می کنم ، نحوه رفتار یا کودک پیش فعال که در همین سایت موجود است مطالعه بفرمایید.

سوال : آیا نوار مغز پیش فعالی را نشان می دهد؟

برای تشخیص نهایی و قطعی در مورد ADHD باید از کودک نوار مغز گرفته شود ،پزشک با بررسی EEG از مغز کودک می تواند با قطعیت نسبت به درمان اقدام کند.

سرگرمی برای کودکان دارای اوتیسم به چهار دسته تقسیم می شود:

• بازی گروهی
• شعرخوانی
• کتاب خواندن
• بازی با اسباب بازی

بازی گروهی

در این نوع بازی لازم است که کودک حرف بزند، در بازی شریک شود و نسبت به دیگران واکنش نشان دهد. این بازی برنامه ریزی شده است و به آسانی می توان پیش بینی کرد مرحله بعدی بازی چه خواهد بود. این بازی ها موجب آرامش کودک می شود. این بازی ها جالب و شادی آور است و شامل دالی موشه، قایم باشک، اسب سواری روی پای والدین، شنا و… است.

آماده سازی برای فعالیت

گفته های خود را تکرار کنید. این کار را در ابتدای فعالیت، طول فعالیت و پایان فعالیت انجام دهید.
در حین فعالیت به کودک فرصت دهید تا نقشی ایفا کند و به او کمک کنید که کار مورد علاقه اش را انجام دهد و اگرلازم بود، روش بازی را تغییر دهید. برای مثال وقتی شما با کودک دالی موشه بازی می کنید، صورت خود را با یک بالش می پوشانید؛ شاید بعد از مدتی کودک پشت پرده پنهان شود، شما بازی را با جایگزین کردن پرده به جای بالش ادامه دهید.

شعرخوانی

از شعر برای ارتباط با کودک می توان استفاده کرد. شعر خواندن روشی است که می توان هر روز تکرار کرد، بنابراین کودک به ان عادت می کند وکلماتش را بخاطر می سپارد. ما توصیه می کنیم که شعرها را با حرکات مناسب وتصاویر همراه کنید تابه خاطر سپردن آن آسان تر شود.

در ضمن فعالیت به کودک فرصت دهید تا نقشی ایفا کند و روی کلمات و اشاراتی که او دوست دارد، مکث کنید و او را تشویق کنید تا ادامه دهد. در حین شعر خوانی کلمات کم و ساده به کار ببرید و روی کلمات اصلی تأکید داشته باشید. لازم است که از شعرهای کودکانه و شعرهای ساختگی مطابق با نیاز کودک، برای درخواست چیزها، سؤال و جواب، احوال پرسی، درک روتین های روزانه و راهنمایی های ساده استفاده کرد.

کتاب خواندن

خواندن راه دیگر تقویت برقراری ارتباط با کودک، در زمان های شاد است و او را به برقراری ارتباط ترغیب می کند، همانند شعر خوانی، باید یک داستان را چندین بار تکرار کرد.

خواندن با روش درست

برای کتاب را با حالت هیجان و شادی بخوانید تا توجه کودک جلب شود. روی آنچه مورد علاقه اوست، تأکید کنید.برای مثال ، اگر او اشاره به جزییات خاصی می کنند. مراقب باید با تاکید بر این جزییات، داستان را بخواند. این روشی برای برقراری ارتباط و دادن اطلاعات، درباره آنچه مورد علاقه کودک است، می باشد.

ساده کردن جملات

بنا بر نظر روانشناسان و پزشکان فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، توصیه می شود مطالب را به صورت مرسوم نخوانید. بلکه جملات را ساده کنید تا مناسب درک کودک باشد.
برای او با حالتی سرزنده و گویا و رسا بخوانید.
اگر او می خواهد که صفحات را ورق بزند، شما با او همراه شوید و هر کدام یک صفحه را ورق بزنید.
باید روی کلمه های خاصی، با نشان دادن تصویر آن تاکید کنید تا کودک بتواند آنها را بفهمد، حفظ کند و از آن کلمه ها ناخودآگاه استفاده کند.
به کودک این فرصت را بدهید تا علایقش را بیان کند، توجه کردن، آرام بودن و توضیح دادن را فراموش نکنید.

بازی با اسباب بازی

بازی با اسباب بازی ساده ترین راه برقراری ارتباط با کودک است. مراقب بایستی اسباب بازی های مناسب انتخاب کند؛ مانند اسباب بازی های دیداری، اسباب بازی های تعاملی (علت و معلولی)، اسباب بازی های مشارکتی، اسباب بازی های ساختنی، اسباب بازی های فوت کردنی، اسباب بازی های قاعده دار، اسباب بازی های نمادین و اسباب بازی های حرکتی.

مراحل بازی

از کودک بخواهید که از میان دو یا چند اسباب بازی یکی را انتخاب کند.
اسباب بازی هایی که انتخاب می کند را به او بدهید، بدون اینکه به او کمک کنید، به او نگاه کنید.
بازی او را تقلید کنید و شریک بازی او ، با روش خودش شوید.
اگر کودک احساس خستگی کرد، باید همان بازی را قبل از اینکه به بازی دیگری بروید، ادامه دهید.با ایجاد روشی جدید در بازی، او را تشویق به ادامه بازی کرده و بازی را ادامه دهید.
با تاکید بر کلمات اصلی، پایین آوردن تون صدا و اشاره به آنچه می گویید، با ساده ترین کلمات و جملات از زمان بازی برای تقویت زبان کودک سود ببرید.
بازی را با یک روتین؛ مثلا با یک شعر تمام کنید.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده

دور سر کودک حین تولد را می دانید؟

بسیاری از والدین دور سر نوزاد خود را با یکدیگر مقایسه می کنند و وقتی دور سر نوزادشان کمتر یا بیشتر باشد نگران می شوند. حال آنکه اندازه دور سر کودک به سن بارداری نوزاد حین تولد بستگی دارد. به طوری که اگر مادر دوره بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، اندازه دور سر کودک حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود و درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک حدود ۳۲ و یا کمتر می باشد

رشد دور سر کودک بعد از تولد چگونه است؟

رشد دور سر کودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود.

اختلال در رشد دور سر کودک چه نام دارد؟

اگر رشد دور سر کودک کمتر از سیر طبیعی باشد، به آن میکروسفالی گفته می شود. دور سر کوچک، یا میکروسفالی یعنی کوچک بودن اندازه سر در کودکان نسبت به میانگین طبیعی نرمال در آن سن. در میکروسفالی مغز به اندازه کافی رشد نمی کند. دور سر کوچک یک بیماری نیست، اما یکی از علائم مهم ابتلا به بیماری‌های دیگر است. بیماری میکروسفالی یک اختلال نادری است و در ۱ مورد از ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.

 

علت کم بودن رشد دور سر کودک یا میکروسفالی چیست؟

دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی می شوند. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود. بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است. عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

دور سر کوچک یا میکروسفالی می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

علت افزایش رشد دور سر کودک چیست؟

وقتی بر اساس جدول استاندارد، دور سر کودک بیش از ۲ انحراف معیار بالای حد متوسط برای همان سن، جنس و نژاد باشد، می گوییم این کودک ماکروسفالی دارد. تقریباً ۲ درصد جمعیت طبیعی، ماکروسفالی دارند ولیکن یافته غیرطبیعی در مغزشان یافت نمی شود.  به عبارتی بزرگی اندازه دور سر کودک می‌تواند به شکل یک صفت ارثی از سوی پدر و مادر به فرزندان منتقل شود. علل دیگر ماکروسفالی شامل خونریزی یا توده داخل مغزی، تجمع مایع داخل مغزی، عفونت های مغزی، تجمع خون در پرده‌های مغزی، ضخیم شدن استخوان‌های جمجمه یا ذخیره غیرطبیعی مواد چربی یا موکوپلی ساکارید در مغز، کم کاری تیرویید، کمبود ویتامین D و بیماریهای ارثی و ژنتیک علل بزرگی دور سر کودک هستند.

روند تشخیص اختلال اندازه دور سر کودک به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند. پزشک اعصاب کودکان نیز می‌تواند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

آیا والدین باید علائم بیش فعالی کودکان را بدانند؟

والدین کودکان بیش فعال لازم است این نکته مهم و سرنوشت ساز را بدانند که اگر کودکی مبتلا به بی قراری، اختلال تمرکز و کم توجهی دارند، درمان به موقع بیماری بیش فعالی موجب پیشگیری از رفتارهای خطرآفرین کودک در آینده می شود. قبل از هر چیز این والدین کودک هستند که فرزند خود را از نزدیک تحت نظر دارند و اگر علائم بیش فعالی را کامل تر بدانند می توانند با ظاهر شدن بخش کوچکی از این علائم و مراجعه به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان زمینه زندگی بهتر و سرنوشت طلایی تر برای فرزند خود فراهم نمایند. به منظور درمان بیش فعالی کودکان ارتباط نزدیک و هم افزایی روزافزون میان والدین با پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، معلم مدرسه و مربی کودک ضروری است.

کودک بیش فعال بیمار است و از روی قصد مشکل ندارد؟

روزی نیست که والدین با کودک بیش فعال به مطب اینجانب می آیند درحالی که ارتباط والدین و کودک بیمار آنها دچار مشکلات اساسی شده است. والدین لازم است نگرش و باور اشتباه خود را اصلاح نمایند. کودک مبتلا به بیماری بیش فعالی از روی عمد، قصد بد  و با اراده و با نیت خرابکاری، رفتارهای بیش فعالانه ندارد. والدین اگر علت بیش فعالی فرزند خود را بدانند بهتر می توانند بیماری کودک را درک نموده و به دنبال درمان بیماری بروند.

والدین باید با کودک بیش فعال ارتباط درست برقرار کنند:

اولین و مهمترین نکته برای برقراری ارتباط صحیح بین والدین و کودک بیش فعال، حفظ کرامت و احترام شخصیتی کودک است. راههای ارتباط مناسب والدین با فرزند عبارت است از:

برقراری ارتباط چشمی با کودک در زمان صحبت با او

گوش دادن کامل به سخنان کودک و شنیدن جملات کودک

والدین سعی کنند خود را جای کودک بگذارند

رعایت رفتار درست و محترمانه با کودک

حرف زدن با صدای آرام به جای صدای بلند

بیان احساسات والدین با کودک با جملات ساده

والدین کودک بیش فعال لازم است مثبت اندیش باشند؟

اگر والدین بخواهند برای کودک مبتلا به بیش فعالی خود مقررات حتی بسیار سخت تعیین کنند، باید توجه مثبت به کودک خود داشته باشند. با نگاه مثبت و دیدن نیمه پر لیوان حتی سخت گیری بر کودک نیز آسان تر خواهد بود. لازمه توجه به عملکرد مثبت کودک، تعیین وقت مناسب برای ارتباط با کودک و فرزند است. تحسین و تشویق کودک در زمان انجام رفتار پسندیده موجب انجام بیشتر صفات بهتر خواهد شد. بوسیدن، در آغوش گرفتن و نوازش بهتر از کلمات تکراری حس تحسین در کودک ایجاد می کند. هرگز کودک را نباید با کودکان همسن او مقایسه کرد و زمینه را برای سرزنش او فراهم نمود.

قبل از هرچیز قوانین خانه و اجتماع را برای کودک بیان کنید:

همیشه والدین دوست دارند فرزندی داشته باشند که بتواند از خود مراقبت کند و بتواند بر رفتار خود کنترل مناسب داشته باشد. برای اینکه بین والدین و کودک دچار بیماری بیش فعالی رابطه مناسب شگل بگیرد رعایت این نکات مهم است:

فعالیتی را برای کودک انتخاب نمایید که کودک قادر به انجام آن باشد

ابتدا والدین قوانین و انتظارات خود را به طور شفاف برای کودک بیان نمایند

کارهایی که کودک نباید انجام دهد را در شروع هر کاری به او بگویید

برای کارهای کودک مانند تماشای تلویزیون، خوابیدن، بیداری و زمان غذاخوردن برنامه داشته باشید

اختصاص زمان استراحت برای کارهای ذهنی و حین یادگیری ضروری است.

با تعیین زمان انجام فعالیت ورزشی، به تخلیه انرژی کودک کمک نمایید

والدین با مرور روزانه برنامه تکالیف مدرسه کودک و تهیه برنامه زمانی مشخص به انجام تکالیف او کمک کنند

برای انجام کارهای خانه به کودک مسؤولیت دهید، مانند چسدن سفره و مرتب کردن اتاق

والدین کودک بیش فعال باید تشویق و تنبیه نمایند؟

بله این بسیار مهم و تعیین کننده است که والدین از تشویق در جهت تقویت و رشد رفتارهای مناسب و از تنبیه در جهت کاستن از رفتارهای نامناسب استفاده نمایند. البته زمانی تشویق بیشتر مؤثر واقع می شود که والدین با آنچه کودک دوست دارد آشنا باشند و برای تشویق از دوست داشتنی های کودک برایش فراهم کنند. تنبیه بدنی و آزار جسمی و استفاده از تهدیدهای زبانی به عنوان تنبیه بسیار خطرناک بوده و باید اجتناب گردد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز واعصاب کودکان دکتر بخشنده