نوشته‌ها

درمان-min

پرسش و پاسخ با بهترین دکتر مغز و اعصاب در کودکان

 

پرسش از شما ، پاسخ از دکتر محمد کاظم بخشنده ، فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

 

کلینیک مغز و اعصاب دکتر بخشنده همواره و در همه حال مراعات حال بیماران را در اولویت کار خود قرار داده و راستای این امر و به دلیل سوالات زیاد شما عزیزان در مورد پیش فعالی کودک دلبندتان ، این پست را در سایت قرار می دهیم.

 

 

سوال : کودک من دچار پیش فعالی است، آیا نیاز به دارو درمانی است؟!

پیش فعالی دارای طیف مختلفی است، برخی از کودکان برای کمک به کاهش احساسات دشوار ناشی از ADHD به درمان نیاز دارند. به عنوان مثال ، کودکان ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست بدهند یا احساس کنند که دیگران را ناامید می کنند. برخی از کودکان افسرده ، مضطرب ، عصبانی و پرخاشگر یا ناامید می شوند اما برخی دیگر این علائم را بسیار کمتر نشان می دهند.

دارو درمانی نیز برای کمک به بهبود شرایط موجود در کودکان کمک بسیار مهمی می کند. داروهای پیش فعالی نیز انواع مختلفی دارند که با توجه به علائم موجود در کودک از آنها استفاده می شود.

 

سوال : آیا کودک من بدون مصرف این داروها یا بدون مراجعه به پزشک دچار مشکلی در آینده خواهد شد ؟

به طور قطع در صورت عدم دریافت کمکهای پزشکی و پیراپزشکی کودک شما دچار اختلالاتی از جمله ارتباط سالم و صحیح با همسالان خود ، خواهد بود.

کودک شما در حرف زدن و گوش دادن متناسب با شرایط دچار اشکال خواهد بود، بازی هایی که دیگر همسالانش انجام می دهند را نمی پسندد و در واکنش به آنها با پرخاشگری و سرکشی رفتار می کند. در انجام فعالیت های مدرسه دچار اختلال و اشکال است و آموزش های مهارتهای اجتماعی را نمی پذیرد و به طور کلی در یک جمله ، از پیروی کردن قوانین و مسئولیت های فردی و اجتماعی سر باز می زند وتابع چهار چوب و وظایف خود نیست.

 

سوال : من به عنوان پدر یا مادر ، چه وظایفی در راستای بهبود شرایط کودکم خواهم داشت؟

پاسخ به این سوال چه به لحاظ جنبه پزشکی و درمان و چه به لحاظ فعالیت در حوزه روانشناسی و روان شناختی و حتی تغذیه ایی، دارای ابعاد وسیعی است.به شما توصیه می کنم ، نحوه رفتار یا کودک پیش فعال که در همین سایت موجود است مطالعه بفرمایید.

 

سوال : آیا نوار مغز پیش فعالی را نشان می دهد؟

 

برای تشخیص نهایی و قطعی در مورد ADHD باید از کودک نوار مغز گرفته شود ،پزشک با بررسی EEG از مغز کودک می تواند با قطعیت نسبت به درمان اقدام کند.

 

نوارمغز کودکان

نوار مغز در کودکان و والدین نگران!

EEG و والدین نگران!

 

آیا ثبت نوار مغزی برای کودک من ضروری است؟

اصلا EEG چیست؟!

آیا با ثبت نوار مغز از کودک من، برای او مشکلی پیش می آید؟

آیا EEG باعث سهولت در تشخیص خواهد شد؟

این سوالات همگی پرسش های والدین نگران از وضعیت کودک خود ، می باشد که ممکن است سوال بسیاری از شما عزیزان باشد

در ادامه با کلینیک دکتر محمد کاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان همراه باشید . . .

 

الکتروانسفالوگرام (EEG) آزمایشی است که برای یافتن مشکلات مربوط به فعالیت الکتریکی مغز استفاده می شود.

EEG الگوهای موج مغزی در کودک شما را ردیابی و ثبت می کند. دیسک های فلزی کوچک با سیم های نازک (الکترود) روی پوست سر قرار می گیرند و سپس سیگنال هایی را برای ثبت نتایج به رایانه ارسال می کنند. فعالیت الکتریکی طبیعی در مغز الگویی قابل تشخیص می سازد. از طریق EEG ، پزشک می تواند به دنبال الگوهای غیرطبیعی باشد که نشان دهنده تشنج و سایر مشکلات در کودک است.

نوارمغز کودکان

اصلا چرا باید از کودک من نوار مغزی گرفته شود ؟!

اکثر EEG ها برای تشخیص و نظارت بر اختلالات تشنجی، صرع، فلج مغزی، اختلالات تکلم و تشخیص پیش فعالی انجام می شوند. ثبت نوار مغزی همچنین می تواند علل مشکلات دیگر مانند اختلالات خواب و تغییر رفتار را شناسایی کند. آنها گاهی برای ارزیابی فعالیت مغز پس از آسیب شدید سر یا قبل از پیوند قلب یا پیوند کبد استفاده می شوند.

کشف استعداد در کودکان

پزشک می خواهد از کودک من ثبتEEG بگیرد! چکارکنم؟!

اگر فرزند شما EEG دارد ، موهای کودک شما باید تمیز و عاری از روغن ، اسپری و نرم کننده باشد تا الکترودها به راحتی به پوست کف سر بچسبد.

حتما از قبل با پزشک خود تماس بگیرید چرا که پزشک شما ممکن است به کودک توصیه کند که مصرف برخی از داروها را قبل از آزمایش متوقف کند. اغلب توصیه می شود که کودکان تا ۸ ساعت قبل از آزمایش کافئین مصرف نکنند. اگر لازم است که کودک شما در حین EEG بخوابد ، پزشک راه هایی را برای کمک به سهولت انجام این کار پیشنهاد می کند.

 

انجام ثبت نوار مغزی چطور خواهد بود؟

EEG در کلینیک دکتر بخشنده صورت می گیرد؛ بدین منظور از کودک خواسته می شود که روی تخت دراز بکشد یا روی صندلی بنشیند. تکنسین EEG ، الکترودها را با استفاده از خمیر چسبنده به نقاط مختلف روی پوست سر متصل می کند چنانچه کودک شما شرایط همکاری را داشته باشد، یعنی توانایی نشستن برو صندلی ،در نتیجه اینکار بوسیله کلاهی که به الکترودهای ثبت مغزی متصل است صورت می گیرد که بسیار سهل و قابل تحمل برای کودکان می باشد، هر الکترود به تقویت کننده و دستگاه ضبط EEG متصل است.

سیگنال های الکتریکی از مغز به خطوط موج دار روی صفحه کامپیوتر تبدیل می شوند. از کودک خواسته می شود که بی حرکت بنشیند زیرا حرکت می تواند نتایج را تغییر دهد.باید به این نکته توجه کرد که کودکانی که قادر به انجام این وضعیت نیستند باید در خواب از آنان ثبت مغزی صورت بگیرد.

اگر کودک شما هشیار باشد ، تکنسین از او می خواهد به یک نور سوسو زدن روشن نگاه کند یا به طریقی تند نفس بکشد.

بیشتر EEG ها حدود کمتر از نیم ساعت طول می کشد. اگر کودک شما در طول آن نیاز به خواب دارد ، آزمایش بیشتر طول می کشد.

آیا این فرآیند برای کودک من سخت و دشوار و یا درد آور خواهد بود؟

ثبت نوار مغزی به هیچ عنوان موضوع ناراحت کننده ایی نیست و بیماران هیچ گونه ضربه ای روی پوست سر یا جاهای دیگر احساس نمی کنند. با این حال بدلیل اینکه کودکان از این مسائل بی اطلاع هستند ممکن است، چسباندن الکترودها به پوست سر برای کودکان کمی استرس زا باشد و یا هنگامی که از آنها خواسته می شود بی حرکت بمانند، دچار استرس شوند. برای جلوگیری از این مشکلات ، والدین باید این موضوعات را از قبل با کودک خود درمیان گذاشته و آنها را آرام نمایند.

آیا واقعا ثبت EEG خطری برای کودک ندارد؟!

این نگرانی والدین کاملا بی مورد است ! با اطمینان می تواند گفت ثبت نوار مغزی بسیار ایمن است.

شب ادراری در کودکان

نکته آخر برای والدین بسیار آموزنده و کاربردی است :

شما می توانید با توضیح این موضوع که هیچ موردی برای نگرانی و استرس کودک شما وجود نخواهد داشت او را برای تست نوار مغزی آماده کنید، می توانید اتاق و وسایلی را که مورد استفاده قرار می گیرد را توصیف کنید و به فرزند خود این اطمینان را بدهید که در داخل اتاق برای پشتیبانی او هستید. برای بچه های بزرگتر ، اهمیت سکوت در حین انجام EEG را توضیح دهید تا دیگر نیازی به تکرار  EEG نباشد!

 

دکتر بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

مصاحبه دکتر بخشنده با رادیو سلامت

مغز و اعصاب کودکان

بیماری حرکت چشم در کودکان

استرابیسم

۳ تا ۴ درصد از کودکان سنین مدرسه درگیر این اختلال هستند و چشم هایشان دچار انحراف است. این اختلال از آنچا اهمیت دارد که می توان منجر به تنبلی شده و خود به خود مغز، یکی از چشم ها را کنار بگذارد. در استرابیسم غیرفلجی میزان چشم در جهات مختلف نسبتا ثابت است. در این حالت وقتی چشم ها هر کدام به تنهایی معاینه می گردند نرمال هستند ولی هنگامی که با هم مورد معاینه قرار می گیرند، انحراف ظاهر می شود. این بیماری هم علل مغزی و هم علل غیرمغزی در کودکان با معاینه عصبی نرمال دارد. معمولا بعد از معاینه کامل این کودکان توسط پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و انجام تصویربرداری مغزی، بیمار بیاد به یک چشم پزشک ارجاع شود تا از نظر بیماری های داخل چشمی معاینه گردد.

unnamed

فلج ماهیچه های حرکت دهنده چشم

در این اختلال، انحراف در معاینه تک چشمی هم برطرف نمی شود و این نکته ای است که این اختلال را از استرابیسم متفاوت می کند. هر کدام از زوج های ۳، ۴ و ۶ می توانند به شکل یک طرفه یاد دوطرفه دچار فلج گردند که علت متفاوتی دارد و از موارد مادرزادی تا علل ویروسی درگیری عصبی گزارش شده است.

کلینیک مغز و اعصاب کودکان
.

افتادگی پلک مادرزادی

افتادگی مادرزادی یک یا هر دو پلک نسبتا شایع است. در ۷۰ درصد موارد افتادگی یک طرفه است. معمولا علل آن ناشناخته است. این حالت معمولا تا اوایل دوران کودکی و گاهی تا بزرگسالی مورد توجه قرار نمی گیرد و به همین علت با موارد اکتسابی اشتباه می شود. درمان این بیماری معمولا انچام جراحی پلاستیک در سن مناسب است.

کلینیک مغز و اعصاب کودکان

افتالموپلژی حاد یکطرفه

وقتی که افتالموپلژی در عرض یک هفته به حداکثر شدت خود برسد جز این تعریف قرار می گیرد. در این حالت افزایش فشار داخل جمجمه باید مدنظر باشد.

علل افتالموپلژی حاد

آنوریسم
تومورهای ساقه مغز
سکته ساقه مغز
فیستول سینوس کاورنوس
ترومبوز سینوس کاورنوس
سندرم گرادنیگو
فلج زوج ۳ ایدیوپاتیک
افزایش فشار داخل جمجمه
اسکلروز مولتیپل
میاستنی گراویس
میگرن افتالموپلژیک
بیماری التهابی کره چشم
تومور کره چشم
تروما به کره چشم

حرکت چشم

نیستاگاموس

نیستاگاموس یک حرکت تکراری ریتمیک غیرارادی در چشم است که حداقل یک فاز آهسته دارد. در حالت پاندولی هر دو فاز آهسته هستند.

نیستاگاموس فیزیولوژیک

حرکات تکراری چشم با دامنه کم و فرکانس بالا در افراد نرمالی که به شکل ثابت به یک طرف نگاه می کنند رخ می دهند.

unnamed 1

نیستاگاموس مادرزادی

اگرچه این نیستاگاموس در هنگام تولد وجود دارد اما معمولا مورد توجه قرار نمی گیرد و به همین دلیل با انواع اکتسابی اشتباه می گردد. این نیستاگاموس معمولا افقی است و فیکس شدن بر روی یک شی آن را افزایش می دهد. این نیستاگاموس گاه با حرکات دوره ای سر همراه است.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر بخشنده

تربیت فرزندان

بازی کودکان اوتیسم

سرگرمی برای کودکان دارای اوتیسم به چهار دسته تقسیم می شود:

  • بازی گروهی
  • شعرخوانی
  • کتاب خواندن
  • بازی با اسباب بازی

بازی گروهی

در این نوع بازی لازم است که کودک حرف بزند، در بازی شریک شود و نسبت به دیگران واکنش نشان دهد. این بازی برنامه ریزی شده است و به آسانی می توان پیش بینی کرد مرحله بعدی بازی چه خواهد بود. این بازی ها موجب آرامش کودک می شود. این بازی ها جالب و شادی آور است و شامل دالی موشه، قایم باشک، اسب سواری روی پای والدین، شنا و… است.

آماده سازی برای فعالیت

گفته های خود را تکرار کنید. این کار را در ابتدای فعالیت، طول فعالیت و پایان فعالیت انجام دهید.
در حین فعالیت به کودک فرصت دهید تا نقشی ایفا کند و به او کمک کنید که کار مورد علاقه اش را انجام دهد و اگرلازم بود، روش بازی را تغییر دهید. برای مثال وقتی شما با کودک دالی موشه بازی می کنید، صورت خود را با یک بالش می پوشانید؛ شاید بعد از مدتی کودک پشت پرده پنهان شود، شما بازی را با جایگزین کردن پرده به جای بالش ادامه دهید.

دو کودک اوتیسمی در کنار هم

شعرخوانی

از شعر برای ارتباط با کودک می توان استفاده کرد. شعر خواندن روشی است که می توان هر روز تکرار کرد، بنابراین کودک به ان عادت می کند وکلماتش را بخاطر می سپارد. ما توصیه می کنیم که شعرها را با حرکات مناسب وتصاویر همراه کنید تابه خاطر سپردن آن آسان تر شود.

در ضمن فعالیت به کودک فرصت دهید تا نقشی ایفا کند و روی کلمات و اشاراتی که او دوست دارد، مکث کنید و او را تشویق کنید تا ادامه دهد. در حین شعر خوانی کلمات کم و ساده به کار ببرید و روی کلمات اصلی تأکید داشته باشید. لازم است که از شعرهای کودکانه و شعرهای ساختگی مطابق با نیاز کودک، برای درخواست چیزها، سؤال و جواب، احوال پرسی، درک روتین های روزانه و راهنمایی های ساده استفاده کرد.

بازی کودکان اوتیسمی

کتاب خواندن

خواندن راه دیگر تقویت برقراری ارتباط با کودک، در زمان های شاد است و او را به برقراری ارتباط ترغیب می کند، همانند شعر خوانی، باید یک داستان را چندین بار تکرار کرد.

خواندن با روش درست

برای کتاب را با حالت هیجان و شادی بخوانید تا توجه کودک جلب شود. روی آنچه مورد علاقه اوست، تأکید کنید.برای مثال ، اگر او اشاره به جزییات خاصی می کنند. مراقب باید با تاکید بر این جزییات، داستان را بخواند. این روشی برای برقراری ارتباط و دادن اطلاعات، درباره آنچه مورد علاقه کودک است، می باشد.

پرخاشگری در کودکان

ساده کردن جملات

بنا بر نظر روانشناسان و پزشکان فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، توصیه می شود مطالب را به صورت مرسوم نخوانید. بلکه جملات را ساده کنید تا مناسب درک کودک باشد.
برای او با حالتی سرزنده و گویا و رسا بخوانید.
اگر او می خواهد که صفحات را ورق بزند، شما با او همراه شوید و هر کدام یک صفحه را ورق بزنید.
باید روی کلمه های خاصی، با نشان دادن تصویر آن تاکید کنید تا کودک بتواند آنها را بفهمد، حفظ کند و از آن کلمه ها ناخودآگاه استفاده کند.
به کودک این فرصت را بدهید تا علایقش را بیان کند، توجه کردن، آرام بودن و توضیح دادن را فراموش نکنید.

بازی کودکان اوتیسمی

بازی با اسباب بازی

بازی با اسباب بازی ساده ترین راه برقراری ارتباط با کودک است. مراقب بایستی اسباب بازی های مناسب انتخاب کند؛ مانند اسباب بازی های دیداری، اسباب بازی های تعاملی (علت و معلولی)، اسباب بازی های مشارکتی، اسباب بازی های ساختنی، اسباب بازی های فوت کردنی، اسباب بازی های قاعده دار، اسباب بازی های نمادین و اسباب بازی های حرکتی.

بازی کودکان

مراحل بازی

از کودک بخواهید که از میان دو یا چند اسباب بازی یکی را انتخاب کند.
اسباب بازی هایی که انتخاب می کند را به او بدهید، بدون اینکه به او کمک کنید، به او نگاه کنید.
بازی او را تقلید کنید و شریک بازی او ، با روش خودش شوید.
اگر کودک احساس خستگی کرد، باید همان بازی را قبل از اینکه به بازی دیگری بروید، ادامه دهید.با ایجاد روشی جدید در بازی، او را تشویق به ادامه بازی کرده و بازی را ادامه دهید.
با تاکید بر کلمات اصلی، پایین آوردن تون صدا و اشاره به آنچه می گویید، با ساده ترین کلمات و جملات از زمان بازی برای تقویت زبان کودک سود ببرید.
بازی را با یک روتین؛ مثلا با یک شعر تمام کنید.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده

ضعف عضلانی در کودکان

مرکز بیماری عصب عضله

بیماری عصب و عضله یا بیماری نوروماسکولار همان طور که از نام آن مشخص است شامل اختلالات رشته های عصبی و عضلات بدن می باشد.رشته های عصبی و عضلات بدن جزو سیستم اعصاب محیطی می باشند که در اختلال آنها سیستم عصبی مرکزی مغز و نخاع سالم و بی نقص می باشند.  بیماری عصب و عضله بر اساس مکانیسم بروز بیماری، سن بروز، نوع وراثت و سیر پیشرفت بیماری به چند نوع تقسیم می شود: ۱- بیماری عضلانی یا میوپاتی، ۲- بیماری رشته های عصبی یا نوروپاتی، ۳- بیماری محل اتصال عصب و عضله یا نوروماسکولار.

ضعف عضلانی در کودکان

آیا بیماری عصب و عضله شایع است؟

بیش از ۱۵۰ نوع از انواع بیماری عصب و عضله وجود دارد که در کشور ما که بیش از ۳۰ تا ۴۰ درصد فرزندان حاصل ازدواج فامیلی هستند، شیوع این بیماری در حال افزایش است. میزان شیوع انواع مختلف بیماری عصب و عضله از انواع بسیار نادر مانند دیستروفی اوکلوفارنژیال با شیوع ۰/۱ در ۱۰۰۰۰۰ تا بیماری سندرم بعد از فلج اطفال با شیوع ۶۰ در ۱۰۰۰۰۰ نفر متفاوت می باشد.

ضعف عضلانی در کودکان

بیماری عضلات بدن یا میوپاتی چیست؟

میوپاتی ها دسته ای از بیماریهای عضلانی می باشند که معمولا با ضعف در عضلات نزدیک به تنه مثل عضلات ناحیه لگن و بازو وتظاهر پیدا می کنند. میوپاتی انواع مختلفی دارد که به صورت ارثی ویا در اثر اختلال متابولیک، اختلال در غدد درون ریز، عفونتها، بیماریهای بافت همبند، مواد سمی یا ثانویه به عوامل دیگر ایجاد می شود. از معروفترین میوپاتی های ارثی دیستروفی عضلانی دوشن می باشد. گاه میوپاتی بعد از ابتلا به التهاب عضلانی ایجاد می شود که به این نوع میوپاتی التهابی یا میوزیت گفته می شود. علایم شایع بیماری میوپاتی، خستگی سریع تر نسبت به افراد طبیعی، ضعف و آتروفی عضلانی، دفورمیتی یا تغییر شکل در اندام و ستون فقرات و درد و گرفتگی های عضلانی می باشند.

گیلن باره

نوروپاتی ها چه بیماری هستند؟

سیستم اعصاب محیطی شامل رشته های عصبی حسی و حرکتی هستند که حس اندام ها را به سیستم اعصاب مرکزی شامل مغز و نخاع می رسانند و دستورات حرکتی مغز و نخاع را به کل بدن می رسانند. نوروپاتی یعنی آسیب و ضایعه در سیستم اعصاب محیطی بدن که با علایم ضعف اندام، بی حسی یا درد در دست یا پا ظاهر می شود. نوروپاتی علل مختلفی مانند آسیب ضربه ای یا تروما، عفونت ها، بیماری های متابولیک و بیماری های ژنتیک دارد. شایع ترین بیماری نوروپاتی اکتسابی بیماری گیلن باره است. دو نوع شایع نوروپاتی ارثی شامل بیماری اس ام ای SMA  و بیماری شارکو ماری توث می باشد. علایم عمده نوروپاتی، ضعف عضلانی پیشرونده در عضلات تحتانی پاها، اختلال و مشکلات خفیف تا متوسط حسی، کاهش یا از دست دادن رفلکس های وتری اندام تحتانی و افزایش گودی کف پاها هستند.

ضعف عضلانی در کودکان

میاستنی گراویس جزو کدام گروه از بیماری عصب عضله است؟

بعضی از انواع بیماری عصب و عضله به علت اختلال در ناحیه تماس عصبی ماهیچه‌ای ایجاد می‌شوند. کاهش میزان استیل کولین به علت اشکال در آزاد کردن آن، اختلال در ساختمان طبیعی چین‌های پس سیناپسی و یا اشکال در گیرنده‌های استیل کولین از جمله عوامل ایجاد بیماری‌های مریوط به ناحیه تماس عصبی عضلانی محسوب می‌شوند. بیماری‌ میاستنی گراویس به دلیل اختلال در ناحیه تماس عصبی عضلانی ایجاد می‌شوند.ضعف عضلانی و خستگی زودرس در عضلات اسکلتی از علایم مهم این بیماری‌ می باشد.

1-1-دیستروفی عضلانی

خدمات مرکز بیماری عصب عضله را می شناسید؟

مرکز مغز و اعصاب کودکان ایران زیر نظر دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان و فلوشیپ عصبی عضلانی از ژاپن جهت تشخیص و درمان بیماری های مغز و اعصاب کودکان از سال ۱۳۹۳ راه اندازی شده است. مغز و اعصاب کودکان از زیرشاخه های رشته کودکان است که به سلامت و اختلالات سیستم اعصاب کودکان می پردازد. بسیاری از انواع بیماریهای مادرزادی و اکتسابی کودکان با درگیری های مغزی و نخاعی (دستگاه عصبی مرکزی) یا درگیری سیستم اعصاب محیطی و یا حیطه عصبی عضلانی (نوروماسکولار) می باشد. در مرکز فوق تخصصی مغز و اعصاب کودکان خدمات مرتبط با پیشگیری، تشخیص ، درمان و پیگیری بیماری های مغز و اعصاب کودکان ارائه می شود.

 

خدمات مرکز بیماری عصب عضله:

انجام نوار عصب و عضله کودکان

انجام نوار عضله در ضعف عضلانی کودکان

معاینه و تشخیص انواع نوروپاتی کودکان مانند SMA

معاینه و تشخیص انواع میوپاتی کودکان مانند  دیستروفی دوشن

درمان بیماری خودایمنی مانند Multiple Sclerosis) MS)

آنالیز و تشخیص ژنتیک بیماری های ژنتیک اعصاب کودکان

بیوپسی عضله جهت تشخیص بیماری های عصبی عضلانی

سلول درمانی در بیماری های مغز و اعصاب کودکان

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده

 

 

هیدروسفالی

اندازه دورسر کودک

دور سر کودک حین تولد را می دانید؟

بسیاری از والدین دور سر نوزاد خود را با یکدیگر مقایسه می کنند و وقتی دور سر نوزادشان کمتر یا بیشتر باشد نگران می شوند. حال آنکه اندازه دور سر کودک به سن بارداری نوزاد حین تولد بستگی دارد. به طوری که اگر مادر دوره بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، اندازه دور سر کودک حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود و درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک حدود ۳۲ و یا کمتر می باشد

هیدروسفالی

رشد دور سر کودک بعد از تولد چگونه است؟

رشد دور سر کودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود.خواب کودکان3

اختلال در رشد دور سر کودک چه نام دارد؟

اگر رشد دور سر کودک کمتر از سیر طبیعی باشد، به آن میکروسفالی گفته می شود. دور سر کوچک، یا میکروسفالی یعنی کوچک بودن اندازه سر در کودکان نسبت به میانگین طبیعی نرمال در آن سن. در میکروسفالی مغز به اندازه کافی رشد نمی کند. دور سر کوچک یک بیماری نیست، اما یکی از علائم مهم ابتلا به بیماری‌های دیگر است. بیماری میکروسفالی یک اختلال نادری است و در ۱ مورد از ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.

 سندرم شیرخوار شل چیست؟

علت کم بودن رشد دور سر کودک یا میکروسفالی چیست؟

دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی می شوند. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود. بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است. عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

دور سر کوچک یا میکروسفالی می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

نوزاد شیرخوار

علت افزایش رشد دور سر کودک چیست؟

وقتی بر اساس جدول استاندارد، دور سر کودک بیش از ۲ انحراف معیار بالای حد متوسط برای همان سن، جنس و نژاد باشد، می گوییم این کودک ماکروسفالی دارد. تقریباً ۲ درصد جمعیت طبیعی، ماکروسفالی دارند ولیکن یافته غیرطبیعی در مغزشان یافت نمی شود.  به عبارتی بزرگی اندازه دور سر کودک می‌تواند به شکل یک صفت ارثی از سوی پدر و مادر به فرزندان منتقل شود. علل دیگر ماکروسفالی شامل خونریزی یا توده داخل مغزی، تجمع مایع داخل مغزی، عفونت های مغزی، تجمع خون در پرده‌های مغزی، ضخیم شدن استخوان‌های جمجمه یا ذخیره غیرطبیعی مواد چربی یا موکوپلی ساکارید در مغز، کم کاری تیرویید، کمبود ویتامین D و بیماریهای ارثی و ژنتیک علل بزرگی دور سر کودک هستند.

هیدروسفالی

در اختلال اندازه دور سر کودک چه ارزیابی باید انجام شود؟

روند تشخیص اختلال اندازه دور سر کودک به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند. پزشک اعصاب کودکان نیز می‌تواند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

خلاقیت در کودکان

چگونه تمرکز کودکان را افزایش دهیم

اختلال تمرکز کودکان چقدر شایع است؟

امروزه تمرکز کودکان برای انجام تکالیف مدرسه، فراگیری مهارتهای زندگی، انتخاب شغل آینده، فراگیری زبانهای خارجی و بسیاری از موارد دیگر که در زندگی امروز جزو اولویتهای پیشرفت جوامع امروزی است، بسیار مهم و حیاتی است. یکی از مشکلات شایع در کودکان بالای سه سال، اختلال تمرکز در کودکان یا بیش فعالی است. اغلب والدین، معلمان و مراقبین مهد کودک ها و مراکز بهداشتی با کمی دقت می توانند علایم بیش فعالی کودکان را شناسایی نمایند. بیماری بیش فعالی با کمبود توجه و تمرکز، بی توجهی، ناآرامی، کاهش بازدهی در مدرسه و مشکلات اخلاقی و رفتاری مشخص می شود.

نوروفیدبک

والدین برای نشان دادن علائم اختلال تمرکز فرزندانشان به پزشک اعصاب کودکان از این دسته اصطلاحات و تعاریف استفاده می کنند: آتش بدون دود و نشان است ، از در و دیوار راست بالا می رو د، سر کلاس و در مدرسه حواسش جمع نیست، دائما این طرف و آن طرف می پرد و یک جا بند نمی شود، اینجاست که والدین دیگر نمی دانند چکار کنند تا فرزندشان مثل بچه های خوب توی فیلم ها، یک گوشه آرام برای خودش بازی کند، درس بخواند و در مدرسه شاگرد نمونه باشد.

در گذشته بسیاری از کودکان به دلیل بی توجهی، پرخاشگری، شیطنت و یا بازیگوشی در دوران دبستان از ادامه تحصیل کنار گذاشته می شدند. والدین و آموزگاران نمی دانستند که با مشورت با یک پزشک اعصاب کودکان  می توانند به این بچه ها کمک کنند و آنها را به گروه همسالان خود بازگردانند. بیش فعالی یا اختلال تمرکز در کودکان حدود هشت تا ده درصد کودکان را مبتلا می کند. این بیماری در پسران شایعتر از دختران است. ویژگی های اولیه بیش فعالی قبل از ورود به مدرسه شروع می شود.

کشف استعداد در کودکان

علت اختلال تمرکز کودکان چیست؟

بسیاری از والدین از مشکلات رفتاری کودکانشان گلایه و شکایت می کنند که در زمینه درس خواندن و انجام تکالیف مدرسه، تمرکز و توجه کافی ندارند. در اغلب موارد مهمترین و بیشترین علت اختلال تمرکز کودکان، مشکلات جسمانی مثل کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید، کم خونی و ضعف سیستم ایمنی بدن است که می تواند میزان تمرکز کودک را افزایش یا کاهش دهد. گاه علت عدم توجه و تمرکز کودکان فضای نامناسب محیط خانواده است. در خانواده هایی که فضای ارتباطی آنها متشنج و همراه با درگیری و دعوای زیاد هستند کودکان کم حواس بستر لازم برای رشد حواس پرتی و عدم توجه و تمرکز را پیدا می کنند .

کودک در حال حل تکالیف مدرسه

علائم اختلال تمرکز کودکان چیست؟

عدم توانایی تمرکز در جزییات فعالیت های مدرسه

عدم توانایی ادامه تمرکز برای انجام کامل فعالیت ها

حواس پرتی حین گوش دادن(در ظاهر گوش می دهد ولی در واقع حواسش به گوینده نیست)

گم کردن پی درپی لوازم مدرسه

فراموشی پی در پی امور جاری مدرسه و خانه

تکالیف و کارها را شروع می کند ولی نمی تواند آنها را به پایان برساند

عدم رعایت نظم و زمان در انجام کار

کشف-استعداد-کودک

چگونه تمرکز کودکان را افزایش دهیم؟

بازی ها و تمرین های سرگرم کننده برای افزایش تمرکز کودکان انجام دهید

برای افزایش توجه به کلمات و تصاویر از پازل کلمات و بازی های کارت مانند استفاده کنید

بازی مجسمه بازی موجب تقویت ارتباط ذهن و بدن و تمرکز می شود

موسیقی ملایم و نورپردازی مناسب محیطی مناسب برای افزایش تمرکز است

وسایل دیجیتال، تلویزیون و آیپدها عامل حواس پرتی بوده و باید خاموش شوند

ارتباط سردرد با موبایل

هنگام مطالعه مواد مورد نیاز مانند کتاب های درسی، دفتر، خودکار و مداد، مداد رنگی و حتی آب را روی میز و یا نزدیک او بگذارید تا عوامل احتمالی حواس پرتی حذف شوند

تغذیه مناسب مانند غذاهای پر از آهن و پروتئین را افزایش دهید

خوردن هله هوله مانند غذاهای قندی حاوی شیرین کننده های مصنوعی را کاهش دهید

خوردن سبزی ها و میوه جات باعث تقویت قدرت مغز از طریق افزایش آنتی اکسیدان ها می شوند

برنامه مناسب برای خواب و استراحت موجب تقویت حواس و توجه می شود

نقاشی کردن با بهتر کردن قدرت تجسم و افزایش مهارت های حرکتی تمرکز را بهتر می کند

خلاقیت در کودکان

درمانی برای افزایش تمرکز کودکان می شناسید؟

امروزه با استفاده از نوار مغز سه بعدی و دستگاه نوروفیدبک تمرکز کودکان را افزایش می دهند. ابتدا با نوار مغز سه بعدی تشخیص اختلال تمرکزانجام شده، سپس مداخله درمان بر روی امواج مغزی به وسیله دستگاه نوروفیدبک انجام می شود. درمان نوروفیدبک روشی مبتنی بر تقویت امواج مغزی کاهش یافته و تنظیم کاهشی امواج مغزی افزایش یافته است. بررسی ها نشان می دهد نوروفیدبک با کاهش امواج کند تتا و افزایش امواج سریع و پرفرکانس بتا نقش بسیار مفید و بالاتر از ۹۰ درصد درعلائم اختلال تمرکز داشته است.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان 

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

 

والدین و بیش فعالی

والدین و بیش فعالی

آیا والدین باید علائم بیش فعالی کودکان را بدانند؟

والدین کودکان بیش فعال لازم است این نکته مهم و سرنوشت ساز را بدانند که اگر کودکی مبتلا به بی قراری، اختلال تمرکز و کم توجهی دارند، درمان به موقع بیماری بیش فعالی موجب پیشگیری از رفتارهای خطرآفرین کودک در آینده می شود. قبل از هر چیز این والدین کودک هستند که فرزند خود را از نزدیک تحت نظر دارند و اگر علائم بیش فعالی را کامل تر بدانند می توانند با ظاهر شدن بخش کوچکی از این علائم و مراجعه به فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان زمینه زندگی بهتر و سرنوشت طلایی تر برای فرزند خود فراهم نمایند. به منظور درمان بیش فعالی کودکان ارتباط نزدیک و هم افزایی روزافزون میان والدین با پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان، معلم مدرسه و مربی کودک ضروری است.

والدین و بیش فعالی

کودک بیش فعال بیمار است و از روی قصد مشکل ندارد؟

روزی نیست که والدین با کودک بیش فعال به مطب اینجانب می آیند درحالی که ارتباط والدین و کودک بیمار آنها دچار مشکلات اساسی شده است. والدین لازم است نگرش و باور اشتباه خود را اصلاح نمایند. کودک مبتلا به بیماری بیش فعالی از روی عمد، قصد بد  و با اراده و با نیت خرابکاری، رفتارهای بیش فعالانه ندارد. والدین اگر علت بیش فعالی فرزند خود را بدانند بهتر می توانند بیماری کودک را درک نموده و به دنبال درمان بیماری بروند.

والدین و بیش فعالی

والدین باید با کودک بیش فعال ارتباط درست برقرار کنند:

اولین و مهمترین نکته برای برقراری ارتباط صحیح بین والدین و کودک بیش فعال، حفظ کرامت و احترام شخصیتی کودک است. راههای ارتباط مناسب والدین با فرزند عبارت است از:

برقراری ارتباط چشمی با کودک در زمان صحبت با او

گوش دادن کامل به سخنان کودک و شنیدن جملات کودک

والدین سعی کنند خود را جای کودک بگذارند

رعایت رفتار درست و محترمانه با کودک

حرف زدن با صدای آرام به جای صدای بلند

بیان احساسات والدین با کودک با جملات ساده

والدین و کودک بیش فعال

والدین کودک بیش فعال لازم است مثبت اندیش باشند؟

اگر والدین بخواهند برای کودک مبتلا به بیش فعالی خود مقررات حتی بسیار سخت تعیین کنند، باید توجه مثبت به کودک خود داشته باشند. با نگاه مثبت و دیدن نیمه پر لیوان حتی سخت گیری بر کودک نیز آسان تر خواهد بود. لازمه توجه به عملکرد مثبت کودک، تعیین وقت مناسب برای ارتباط با کودک و فرزند است. تحسین و تشویق کودک در زمان انجام رفتار پسندیده موجب انجام بیشتر صفات بهتر خواهد شد. بوسیدن، در آغوش گرفتن و نوازش بهتر از کلمات تکراری حس تحسین در کودک ایجاد می کند. هرگز کودک را نباید با کودکان همسن او مقایسه کرد و زمینه را برای سرزنش او فراهم نمود.

والدین و بیش فعالی

قبل از هرچیز قوانین خانه و اجتماع را برای کودک بیان کنید:

همیشه والدین دوست دارند فرزندی داشته باشند که بتواند از خود مراقبت کند و بتواند بر رفتار خود کنترل مناسب داشته باشد. برای اینکه بین والدین و کودک دچار بیماری بیش فعالی رابطه مناسب شگل بگیرد رعایت این نکات مهم است:

فعالیتی را برای کودک انتخاب نمایید که کودک قادر به انجام آن باشد

ابتدا والدین قوانین و انتظارات خود را به طور شفاف برای کودک بیان نمایند

کارهایی که کودک نباید انجام دهد را در شروع هر کاری به او بگویید

برای کارهای کودک مانند تماشای تلویزیون، خوابیدن، بیداری و زمان غذاخوردن برنامه داشته باشید

اختصاص زمان استراحت برای کارهای ذهنی و حین یادگیری ضروری است.

با تعیین زمان انجام فعالیت ورزشی، به تخلیه انرژی کودک کمک نمایید

والدین با مرور روزانه برنامه تکالیف مدرسه کودک و تهیه برنامه زمانی مشخص به انجام تکالیف او کمک کنند

برای انجام کارهای خانه به کودک مسؤولیت دهید، مانند چسدن سفره و مرتب کردن اتاق

علائم بیش فعالی در کودکان

 

والدین کودک بیش فعال باید تشویق و تنبیه نمایند؟

بله این بسیار مهم و تعیین کننده است که والدین از تشویق در جهت تقویت و رشد رفتارهای مناسب و از تنبیه در جهت کاستن از رفتارهای نامناسب استفاده نمایند. البته زمانی تشویق بیشتر مؤثر واقع می شود که والدین با آنچه کودک دوست دارد آشنا باشند و برای تشویق از دوست داشتنی های کودک برایش فراهم کنند. تنبیه بدنی و آزار جسمی و استفاده از تهدیدهای زبانی به عنوان تنبیه بسیار خطرناک بوده و باید اجتناب گردد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز واعصاب کودکان دکتر بخشنده 

 

 

روش کاهش تماشای تلویزیون در کودکان

کودک عصبی و پرخاشگر

آیا پرخاشگری و عصبی بودن کودک مهم است؟

پرخاشگری و ابراز عصبانیت در کودکان از نظر والدین بسیار ناپسند و نابهنجار است ، اما این رفتار یکی از اعمال طبیعی دوران کودکی است . آغاز هر پرخاشگری حاصل یک مسئله ساده است : دست پیدا نکردن به چیزهایی که کودک می خواسته و به آن نرسیده است . برای کودکان بین ۱ تا ۲ سال، پرخاشگری می‌تواند بر اثر برآورده نشدن نیازی مانند شیر بیشتر خواستن ، تعویض پوشک باشد ، اما توانایی بیان زبانی آن را ندارند . کودک از اینکه مشاهده می کند اطرافیان به درخواست های او واکنشی نشان نمی دهند ناراحت و غمگین می‌شود که همین امر زمینه برای بروز پرخاشگری در کودک را افزایش خواهد داد .

لجبازی کودکان

نکات مفیدی برای والدین کودک عصبی و پرخاشگر:

رفتار او را نادیده بگیرید

هنگامی که کودک شما پرخاشگری می‌کند ، کنترل و مدیریت رفتاری خود را از دست می دهد ، بیش از حد هیجانات و احساسات منفی را تجربه می کند . به خاطر داشته باشید بخشی از مغز او که مخصوص تصمیم‌ گیری می باشد و فعالیت این مناطق در زمان پرخاشگری کمتر از قبل خواهد بود .

یکی از علتهایی که می گویند در زمان عصبانیت تصمیم گیری نکنید همین مورد می باشد . به دلیل اینکه قسمت مربوط به استدلال در مغز او فعالیت کمتری پیدا می کند ، در این مرحله استدلال و منطق برای او موثر نخواهد بود . شرایطی که کودک در آن قرار می گیرد مثل زمانی است که فردی در حال غرق شدن می‌باشد و شما در لحظه نمی توانید به او آموزش شنا بدهید و کاری از دستتان برنمی آید . در حقیقت باید گفت هر فعالیتی که شما در این زمینه داشته باشید شرایط را بدتر از قبل خواهد کرد . صبور باشید ، به او فرصت بدهید ، بعد از اینکه شرایط آرام شد ، می‌توانید در مورد آن مشکل با او صحبت کنید .

اختلال تکلم در کودکان

به او فرصت بدهید

در بیشتر
موارد کودکان فقط می خواهند خشم و پرخاشگری خود را آزاد کنند ، پس بهتر است به آن‌ها
اجازه دهید که این کار را انجام بدهند ، اما به شرطی که که در حین ابراز خشم
خودشان آسیبی نبینند .

ناخن جوییدن در کودکان

او را با کاری دیگر مشغول کنید ، حواسش را پرت کنید

کودک خود را با فعالیتهای دیگری که آنها را دوست دارد انجام دهد سرگرم کنید ، تا رفتارهای پرخاشگرانه ای که داشته را به فراموشی بسپارد . همیشه به همراه خودتان انواع وسایل سرگرم کردن مانند اسباب بازی ، کتاب داستان یا خوراکی های جذاب و خوشمزه داشته باشید و به محض مشاهده علائم فعال ساز پرخاشگری ، با ارائه این ابزار سرگرم کننده از رفتارهای نابهنجار او جلوگیری کنید .

تاثیر خشونت بر فرزندان

از او دلیل پرخاشگری و عصبانیتش را بپرسید

این تکنیک برای رفتارهای پرخاشگرانه کودکان زیر دو و نیم سال در نظر گرفته شده است . کودکان در این سن غالبا دامنه لغات و صحبت کردنشان در حدود ۵۰ لغت و کلمه است و در هر زمان توانایی آن را ندارند که بیشتر از ۲ کلمه را به صورت یکجا به کار ببرند ، بنابراین میزان ارتباطات آن‌ها با اطرافیان محدودتر است . زمانی که شما حرفهای آنها را متوجه نمی شوید یا منظور آن‌ها را درک نمی کنید ، آنها از رفتار شما عصبانی و پرخاشگری خواهند شد .

تکنیک دیگری
که می تواند کودک را آرام کند ، همدردی کردن با او است . این رفتار شما از شدت عصبانیت
او کم می‌کاهد ، بعد از اینکه او را آرام کردید ، می توانید با او در موردپیدا
کردن علت رفتارش صحبت کنید .

علائم بیش فعالی در کودکان

محبت و ابراز علاقه به او را بیشتر کنید

برای اینکه میزان توجه به فرزندتان را بیشتر کنید ، بهتر است او را گرم و محکم بغل کنید ، در آن لحظه کلمه ای با او صحبت نکنید ، زیرا در این لحظه وقت آموزش و پند و اندرز نیست ، او فقط بودن شما را می خواهد و بس . بغل کردن کودکان به آنها حس امنیت و آرامش می‌دهد ، متوجه می‌شوند که برای والدینشان با اهمیت هستند ، حتی اگر با نظر فرزند خود مخالف هستید به او اهمیت بدهید ، اجازه بدهید او نیز خودش را ابراز کند ، در بیشتر موارد بچه ها فقط به دنبال موقعیتعایی برای ابراز احساسات خود هستند .

علائم بیش فعالی در کودکان

رفتار مثبت او را به سرعت تشویق کنید

قرار گرفتن در بعضی از شرایط برای کودکان کسل کننده می باشد ، مثل قرار گرفتن در نوبت غذا در رستوران ، ایستادن در صف و … که موجب عصبانیت و پرخاشگری او خواهند شد . هنگامی که در مسیر رفتن به رستوران مورد نظر هستید از فرزندتان بخواهید که اگر در رستوران غذای خودش را به صورت کامل بخورد ، با پرسنل آنجا مودبانه و بدون عصبانیت رفتار کند ، هنگام بازگشت به خانه او این اجازه را خواهد داشت که با پلی استیشن خودش بازی کند ، کارتون مورد علاقه اش را ببیند ، یک ساعت دیرتر به رختخواب برود . زمان حضور در رستوران ، هر زمان که احساس کردید رفتارش رو به تغییر منفی و نابهنجار است ، به صورت نامحسوس به گونه ای که متوجه آن شود موضوع را به او یادآوری کنید ، پیشنهاد میکنیم که در حضور جمع به او امر و نهی نکنید .

پرخاشگری در کودکان

فریاد نکشید ، با آرامش صحبت کنید

متخصصان علوم اعصاب و روان شناسان بر این باورند که هنگام پرخاشگری کودکان لازم است خونسردی خود را حفظ کنید حتی اگر این کار بسیار سختی باشد . اگر نتوانید آرامش خود را حفظ کنید به صورت ناخودآگاه وارد یک جنگ قدرت میان خود و فرزندتان خواهید شد و شرایط بدتر از قبل می شود . لازم به ذکر است همانظور که قبلا اشاره شد ، بخش اعظمی از دلایل کودکانی که پرخاشگری می کنند به منظور جلب توجه اطرافیان است . برای کودک اصلا اهمیتی ندارد که توجه مثبت بگیرند یا منفی . تنها چیزی که آنها می خواهند تمام توجه والدین و اطرافیان است .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده