نوشته‌ها

هیدروسفالی

رشد دور سر کودکان

دور سر کودک حین تولد را می دانید؟

بسیاری از والدین دور سر نوزاد خود را با یکدیگر مقایسه می کنند و وقتی دور سر نوزادشان کمتر یا بیشتر باشد نگران می شوند. حال آنکه اندازه دور سر کودک به سن بارداری نوزاد حین تولد بستگی دارد. به طوری که اگر مادر دوره بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، اندازه دور سر کودک حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود و درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک حدود ۳۲ و یا کمتر می باشد.

هیدروسفالی

رشد دور سر کودک بعد از تولد چگونه است؟

رشد دور سر کودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود.

میکروسفالی و ماکروسفالی

اختلال در رشد دور سر کودک چه نام دارد؟

اگر رشد دور سر کودک کمتر از سیر طبیعی باشد، به آن میکروسفالی گفته می شود. دور سر کوچک، یا میکروسفالی یعنی کوچک بودن اندازه سر در کودکان نسبت به میانگین طبیعی نرمال در آن سن. در میکروسفالی مغز به اندازه کافی رشد نمی کند. دور سر کوچک یک بیماری نیست، اما یکی از علائم مهم ابتلا به بیماری‌های دیگر است. بیماری میکروسفالی یک اختلال نادری است و در ۱ مورد از ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.

هیدروسفالی

علت کم بودن رشد دور سر کودک یا میکروسفالی چیست؟

دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی می شوند. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود. بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است. عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

دور سر کوچک یا میکروسفالی می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع

، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

میکروسفالی و ماکروسفالی

علت افزایش رشد دور سر کودک چیست؟

وقتی بر اساس جدول استاندارد، دور سر کودک بیش از ۲ انحراف معیار بالای حد متوسط برای همان سن، جنس و نژاد باشد، می گوییم این کودک ماکروسفالی دارد. تقریباً ۲ درصد جمعیت طبیعی، ماکروسفالی دارند ولیکن یافته غیرطبیعی در مغزشان یافت نمی شود.  به عبارتی بزرگی اندازه دور سر کودک می‌تواند به شکل یک صفت ارثی از سوی پدر و مادر به فرزندان منتقل شود. علل دیگر ماکروسفالی شامل خونریزی یا توده داخل مغزی، تجمع مایع داخل مغزی، عفونت های مغزی، تجمع خون در پرده‌های مغزی، ضخیم شدن استخوان‌های جمجمه یا ذخیره غیرطبیعی مواد چربی یا موکوپلی ساکارید در مغز، کم کاری تیرویید، کمبود ویتامین D و بیماریهای ارثی و ژنتیک علل بزرگی دور سر کودک هستند.

هیدروسفالی

در اختلال اندازه دور سر کودک چه ارزیابی باید انجام شود؟

روند تشخیص اختلال اندازه دور سر کودک به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند. پزشک اعصاب کودکان نیز می‌تواند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

بیماری های پاییزی

اختلال دور سر در کودکان

اندازه طبیعی دور سر نوزاد حین تولد چقدر است؟

یکی از سوالات متداول در میان والدین که اغلب نگرانی زیادی را نیز در آنها ایجاد می کند، مقایسه دور سر نوزاد خود با نوزادان همسن و شکایت از علت تفاوت در دور سر آنها است. دور سر یک نوزاد و میزان رشد آن معیار بسیار مهمی از سلامت و رشد مغزی کودک محسوب می شود. اندازه دور سر به معنای اندازه گیری خطی است که از وسط پیشنی تا برجستگی پس سر نوزاد می باشد و توسط متر های پلاستیکی یا پارچه ای انجام می شود.

بیماری های پاییزی

اندازه طبیعی و نرمال دور سر نوزاد حین تولد نسبت به سن حاملگی نوزاد متغیر و متفاوت می باشد. اگر نوزاد به موقع و با گذراندن ۴۰ هفته طبیعی بارداری به دنیا آمده باشد، دور سر حدود ۳۴ تا ۳۵ سانتیمتر دارد. درحالی که نوزاد نارس که زودتر از موعد به دنیا آمده است، دور سر بمراتب کمتر و حدود ۳۱ تا ۳۳ سانتیمتر خواهد داشت. هر چه سن بارداری نوزاد کمتر باشد دور سر نوزاد نارس نیز کمتر خواهد بود.

رشد طبیعی دور سر نوزاد بعد از تولد چگونه است؟

بیشترین میزان رشد دور سر کودک بعد از تولد و در یک سال اول عمر اتفاق می افتد که حدود ۱۲ سانتیمتر می باشد. دور سر نوزاد در طی سه ماه اول تولد هر ماه ۲ سانتیمتر به میزان ۶ سانتیمتر و در سه ماه دوم هر ماه یک سانتیمتر رشد می کند. یعنی نوزادی با دور سر تولد ۳۵ سانتیمتری در شش ماهگی دور سر حدود ۴۴ سانتیمتر خواهد داشت. در شش ماه دوم سال اول عمر نیز دور سر کودک در هر ماه نیم سانتیمتر رشد می کند. در سال دوم حدود ۲ سانتیمتر رشد دور سر کودک ادامه می یابد.

اندازه دور سر در کوذکان

علت رشد نکردن دور سر نوزاد چیست؟

وقتی دور سر کودک از پایین ترین حد استاندارد نمودار رشد دور سر کمتر باشد، به آن دور سر کوچک یا میکروسفالی گفته می شود. علت رشد نکردن دور سر نوزاد به چند دسته طبقه بندی می شود. گاه دور سر والدین با عملکرد مغزی طبیعی و نرمال کوچکتر از حد استاندارد است و این ویژگی به فرزندشان به ارث می رسد. در این نوع کودکان عملکرد مغزی و تکامل کودک کاملاً طبیعی است و تنها دور سر کوچکتر از حد طبیعی دارند. این نوع از میکروسفالی پاتولوژیک و بیماری محسوب نمی شود.

اختلال دور سر کودکان

علت دیگر رشد نکردن دور سر نوزاد وجود انواع سندرم های ژنتیکی است. مهمترین و شایعترین سندرمها عبارت است از: سندرم داون یا تریزومی کروموزوم ۲۱، سندرم فریاد گربه، تریزومی کروموزوم ۱۸ و سندرم روبین اشتاین طیبی. میکروسفالی می تواند به علت جهش های ژنتیک بروز کند که این نوع از علت رشد نکردن دور سر نوزاد بیشتر در فرزندان والدینی اتفاق می افتد که با هم نسبت فامیلی دارند.

گاه به علل اکتسابی دور سر نوزاد رشد مناسبی ندارد. شایعترین علل از این نوع شامل عفونت های مادر در دوران بارداری مانند عفونت TORCH ویروس سایتومگالو ویروس و غیره، مصرف الکل یا داروهایی مانند فنی توئین در دوران بارداری، کم کاری تیروئیدی، بیماری های متابولیک بخصوص بیماری فنیل کتونوری، عوارض اکسیژن رسانی به مغز جنین به علت نارسایی جفتی حین بارداری و یا حین تولد، سوءتغذیه بعد از تولد، عفونت های داخل مغزی مانند مننژیت، ضربه مغزی و سکته مغزی می باشند.

کشف استعداد در کودکان

علائم میکروسفالی چیست؟

در انواع میکروسفالی ژنتیک و انواعی که بعد از تولد و به علت علل اکتسابی بروز می کند، علائم واضح اختلال عملکرد مغزی مشهود است. شایعترین علائم رشد کم دور سر یا میکروسفالی عبارت است از: تشنج و صرع، عقب ماندگی ذهنی، اختلال یادگیری، بیش فعالی، تأخیر تکامل ذهنی و حرکتی.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان