چرا استعدادیابی کودکان در سن پایین اهمیت بالایی دارد ؟

به تعبیر ساده و روان باید گفت که واژه استعداد یابی و سنجش توانایی هاس فردی در فرهنگ لغتهای معتبر ‌به معنای  توانایی خاص و ذاتی در فرد » و « توانایی رسیدن به پیروزی و موفق بودن » بیان شده است . با توجه به اهمیت موضوع در شناسایی افرد در سنین پایین ، استعدادیابی و شناخت توانایی های افراد بسیار اهمیت بالایی پیدا کرده است . این واژه یعنی افرادی که در انجام کارهایی که توانایی خاصی دارند شناسایی کرده و بیشتر از قبل بر روی آنها تمرکز کنیم . در همین راستا باید اشاره کرد که پروفسور رینگر محقق در زمینه هوش و استعدادیابی می گوید : استعدادیابی یعنی اینکه عملکرد فرد در آینده را توسط سنجیدن توانایی های اجتماعی و گروهی ، توانایی های روانشناختی ، توانایی های جسمانی و … فرد در زمان حال ، پیش بینی کنیم . توانایی و میزان استعداد هر کودکی با کودک دیگر متفاوت بوده و نمی توان با مقایسه کردن توانایی های مختلف در کودکان به این نتیجه رسید که آیا فردی بر فرد دیگری برتری دارد یا خیر ؟ بلکه مهم این است که در سنین پایین تر این استعدادها کشف شده و برای بهتر شدن و  رشد کردن آن اقدامات لازم به عمل آید .

استعدادیابی و سنجش توانایی های کودک

راهنمایی و استعدادیابی صحیح کودکان ، طبق ابراز علاقه و ذوق و استعداد توانایی های خودشان ، و نه به صورت اجبار و زور ، بسیار مهم و با ارزش است . کودکان بسیاری بوده اندکه با نشان دادن میل و علاقه ، استعدادها و توانایی هایشان در زمینه‌هایی حتی خارق العاده و بسیار عجیب ، دوران مهمی از تاریخ را بوجود آورده اند و متاسفانه چه بسیار کودکانی که این میل و اشتیاق و ذوق و استعدادشان به تلخی رفته و کسی به آنها بهای چندانی نداده است ؛ چه برگرفته از شرایط محیطی و چه برگرفته از توجه نکردن صحیح خانواده. والدین بسیاری بوده اند که با نادیده گرفتن استعدادهای فرزندانشان آینده آنها را به تباهی برده اند . آیا استعداد و توانایی فرزندتان در زمان حال و آینده مهم است ؟ آیا طرح و برنامه ای برای کشف استعدادهای فرزندتان دارید ؟ آیا برنامه و شناخت کافی از اصول و شرایط استعدادیابی کودکان دارید ؟ مشاوران و متخصصین روان شناسی و مشاوره با ایجاد بستری برای شناسایی این استعدادها با به کارگیری تکنیکهای تخصصی و ابزارهای روانشناختی می تواننده شما را یاری دهند .

۱)استعدادیابی کودکان توسط تست هوش :

تستهای هوش در روان شناسی می توانند در استعدادیابی کودکان تاثیرگذار باشد ، به این صورت که با تعیین ضریب هوشی کودک ، می تواند به والدین نشان دهد که با این میزان ضریب هوشی و استعداد ، فرزندشان در چه زمینه هایی توانایی لازم را دارد ، مثلا استعداد ریاضی ، اقتصادی ، اجتماعی و … در فرد اگر بالا باشد ، لازم است تمرکز والدین بر روی این موضوعها بیشتر باشد ،  تاکمک بیشتری به فرزندشان در آینده داشته باشند . از جمله تستهای سنجش میزان هوش و استعداد در افراد میتوان از تست هوش وکسلر و تست هوش ریون که دسته بندی کودکان و بزرگسالان دارند نام برد .

۲)استعدادیابی کودکان توسط تستهای شخصیت :

تستهای شخصیتی با توجه به اینکه ویژگی ها و رگه های شخصیتی افراد را به والدین نشان می دهند ، می تواند نشان دهنده خصوصیات فردی کودک باشد ، مثلا استعدادیابی توسط تست شخصیت به پدر و مادرها می گوید فرزندشان که درون گرا و منزوی است ، نتیجه تست می گوید میل به گوشه گیری در کودک بسیار دیده می شود که همین نشانه های گرایش به افسردگی دوران کودکی می باشد ، یا به طور مثال کودکی که به فعالیتهای خشن و بی پروا علاقه مند است در صورتی که این هیجانات توسط متخصصین و والدین مدیریت نشود احتمال اختلال شخصیت مرزی را در فرد بسیار بالا خواهد برد. با توجه به این تفاسیر و بررسی ها لازم است شغل و فعالیتهایی که متناسب با روحیات فرد می باشد انتخاب شوند ، زیرا اگر شغلی متناسب با روحیه و خلقیات فرد نباشد می تواند فرسودگی و دل زدگی از شغل را بوجود بیاورد ، مثل یک فرد برونگرای افراطی که بنا بر انتخابی اشتباه نامتناسب با ویژگی های خود می بایست در بخش بایگانی شرکت که قسمتی کم رفت و آمد و بی هیجان در ادارات می باشد بگذراند . حال تصور کنید که این فرد اگر پیش از انتخاب شغل خود با مشورت متخصصین دست به انتخاب شغل خود می زد ، به نظرتان مشکلات اکنون خود در زندگی را مشاهده می کرد ؟

۳)استعدادیابی کودکان توسط تستها و ارزیابی های ژنتیک و توارث :

شاید برای شما هم پیش آمده باشد که شنیده باشید که فرزندم به صورت ارثی مستعد و باهوش است یا اصطلاحا می گویند حلالزاده به داییش می رود و چون دایی باهوشی دارد او نیز باهوش خواهد شد ، باید گفت که بله درست است ، استعداد و زمینه های هوشی به میزان قابل توجهی به ارث و ژنتیک مرتبط است ، لازم به ذکر است که برای اطمینان از ارثی بودن استعدادهای ذاتی فرزندتان نیز می توان از تستها و ارزیابی های علمی بهره مند شوید تا میزان اطمینان خود به داشتن استعداد فرزندتان ثابت شود. حال فرض می کنیم که فرزندتان استعداد ارثی و پیشرفت را دارد ولی والدین از دوران کودکی به دنبال کشف آنها نبوده اند و این خصوصیات در کودک نهفته مانده است ، همین امر میزان اهمیت و ضرورت انجام تستها و غربالگری های هوش و استعداد را در جامعه دوچندان خواهد کرد تا خانواده ها با آگاهی به دنبال کشف استعدادهای فرزندان خود هرچه سریعتر باشند تا برای رشد و گسترش آن در آینده برنامه ریزی کنند .

۴)جمع بندی و نتیجه گیری

یکی از مهمترین روشهای استعدادیابی ، سنجش هوش توسط تست و ابزارهای سنجشی می باشد ، با انجام تستهای هوش ، شخصیت و … ، ویژگی های شخصیتی و خصوصیات خلق و خویی در فرزندان نمایان می گردد ، که مثلا با انجام این دسته از تست ها می توان پیش بینی کرد که میزان استعداد تحصیلی کودک در آینده به چه شکلی خواهد بود ، یا مثلا با انجام تستهای شخصیتی می توان پیش بینی کرد که آیا این فرد در بزرگسالی به چه دسته از مشاغل گرایش بیشتری داردیا این فرد در بزرگسالی احتمالا مستعد کدامیک از اختلالات روانی خواهد بود . هدف این تست و ارزیابی ها ، پیش بینی کردن میزان استعداد تحصیلی ، شغلی ، رفتارهای اجتماعی و … در افراد است که بهتر است در دوران کودکی صورت بگیرد .

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده 

درمان عدم توجه و تمرکز در کودکان

از میانه قرن نوزدهم در سال ۱۸۴۵ که هنری هوفمن بیماری نقص توجه تمرکز و پرتحرکی یا بیماری بیش فعالی را تشخیص داد تا کنون میزان شیوع این بیماری رو به افزایش بوده است. در قرن بیس و یکم با رشد فزاینده علم و تکنولوژی، تحصیل و علم و مهارت آموزی فرزندانمان برای آینده آنها و کشورمان بسیار مهم و حیاتی است. آنچه برای قدرت فراگیری دانش آموزان مهم است، قدرت تمرکز و توجه برای افزایش یادگیری است.

آیا شیوع اختلال توجه و تمرکز در کودکان بالا است؟

آمار مربوط به اختلال توجه و تمرکز در جوامع و نژاد ها و فرهنگ های مختلف متفاوت است. به طور میانگین حدود ۷ تا ۱۰ درصد کودکان به عدم توجه و تمرکز مبتلا هستند. در بسیاری از موارد اولین بار بعد از سن سه سالگی، معلم و مربی در مهد کودک یا مدرسه از اختلال تمرکز یا حواس پرتی کودک شکایت می کند. بیش فعالی یکی از شایع ترین و جدی ترین مشکلات عصبی رایج در سنین کودکی و نوجوانی شناخته می شود. در حال حاضر حدود سه میلیون کودک در سراسر جهان برای مشکلات کمبود توجه و تمرکز از دارو استفاده می کنند. در ۳ تا ۴ درصد کودکان مدرسه ای و ۴ درصد بزرگسالان بیماری بیش فعالی شایع است. پسران بیش از سه برابر دختران علایم بیماری بیش فعالی را بروز می دهند. اگرچه در بعضی از بررسی ها ثابت شده است که میزان شیوع این بیماری در پسرها و دخترها مساوی است ولی دخترها علایم پرتحرکی  و پرخاشگری را از خود نشان نمی دهند و به همین علت تشخیص داده نمی شوند. در بیماری بیش فعالی که شامل دو اختلال نقص توجه و تمرکز و پرتحرکی می شود، بیماری عدم توجه و تمرکز در دختران و بیماری پرتحرکی و پرخاشگری در پسران بیشتر دیده می شود.

علت اصلی عدم توجه و تمرکز چیست؟

تحقیقات متعددی برای یافتند علت نقص توجه و تمرکز انجام شده است. پیامرسان عصبی دوپامین در بافت مغزی نقش مهمی در بخشهایی از مغز مانند ناحیه فرونتال و هیپوکامپ برای انتقال پیامهای داخل مغزی و ایجاد تمرکز دارد. در خانواده هایی که نظم مشخصی در ساعت خواب و خوراک خانواده وجود ندارد، یعنی خانواده زمان خاص و تعیین شده ای برای خواب و خوراک وعده های غذایی ندارند، کودکان خواب مفید بسیار کمی را تجربه می کنند و همین امر موجب می شود که بیشتر با مشکل عدم توجه و تمرکز رو به رو باشند. متوسط خواب کودک حتما باید حداقل ۸ ساعت باشد و کودکانی که کمتر از این میزان مشخص شده می خوابند، به مراتب میزان دقت و توجه و تمرکز پایین تری نسبت به همسن و سالاهای خود خواهند داشت. یکی علت مهم دیگر در بروز نقص توجه و تمرکز، تماشای بیش از حد تلویزیون و بازی های کامپیوتری است. اگر این بازی های انتخاب شده در زمان و محدوده مشخص و به صورت برنامه ریزی شده به کودک ارائه شده باشد اشکال بالینی خاصی ندارد اما مشکل و شروع مشکلات از زمانی بوجود می آیند که کودک زمان بسیار طولانی را برای بازی رایانه ای صرف می کند یا بازیهای نامناسب سن خود را انجام می دهد.

آیا روشی برای تشخیص عدم توجه و تمرکز وجود دارد؟

امروزه از نوار مغز سه بعدی یا QEEG برای تشخیص عدم توجه و تمرکز استفاده می شود. یافته نوار مغز سه بعدی در اختلال توجه و تمرکز به صورت افزایش امواج مغزی تتا با فرکانس کمتر در مقایسه با امواج بتا با فرکانس بالاتر می باشد. به عبارتی امواج کند تر در مغز بیماران بیش فعال بیشتر می باشد. مکان با امواج مغزی کند تر تتا در بیماری بیش فعالی نیز مشخص شده است. شواهد نشان می دهد بیشترین درگیری مغزی با امواج کند در منطقه فرونتال و منطقه مرکزی میانی است. با انجام نقشه مغزی می توان تشخیص بیش فعالی با نوار مغز را انجام داد.

درمان عدم توجه و تمرکز چیست؟

یکی از درمانهای جدیدی که به تازگی از طرف مجامع علمی برای درمان عدم توجه و تمرکز مورد تأیید قرار گرفته است، روش نوروفیدبک می باشد. طی سالهای گذشته برای درمان عصبی رفتاری کودکان بیش فعال مبتلا به کمبود توجه و تمرکز از نوروفیدبک استفاده می شود و اولین و پرکاربردترین اختلالی که با درمان نوروفیدبک صورت می گیرد، اختلال بیش فعالی است. در اثر تحقیقاتی که درباره روش درمانی نوروفیدبک در درمان کودکان مبتلا به بیش فعالی و کمبود توجه انجام شده در بیشتر موارد بهبودی حاصل شده و اثرات آن در اغلب موارد طولانی مدت می باشد. همچنین از فواید این روش می توان به درگیر بودن کودک در روند درمان اشاره کرد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان

کلینیک مغز و اعصاب کودکان دکتر محمدکاظم بخشنده