میزان شیوع سردرد کودکان چقدر است؟

سردرد در کودکان بسیار شایع بوده، شایعترین علت مراجعه کودکان به پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان می باشد. میزان شیوع سردرد کودکان از ۴۰ تا ۸۰ درصد متفاوت است البته شیوع سردرد مداوم یا میگرن کودکان کمتر بوده و حدود ۲ تا ۱۵ درصد گزارش شده است. در حدود ۹۰ درصد از سردرد در کودکان ناشی از علل مهمی نیستند و نیاز به پیگیری ندارند. علل شایع تر این بیماری در کودکان شامل کم خوابی، گرسنگی یا تشنگی، ضربه های کوچک به سر، تماشای بیش از حد تلویزیون یا بازی با کامپیوتر، ضعف بینایی یا بیماری آستیگماتیسم، فشارهای عصبی، تنش، اضطراب می باشند. گاهی هم برخی از عفونت‌ها مثل سرماخوردگی، عفونت‌های گوش یا سینوس‌ها و یا عفونت‌های ادراری، می‌تواند باعث ایجاد این بیماری در کودکان شود. ۱۰ درصد باقیمانده  علت سردرد شامل تومور داخل مغزی، افزایش فشار داخل مغزی و عفونت مغزی می باشند.

میگرن کودکان چه نوع سردردی است؟

میگرن کودکان یعنی سردردی که تکرار شونده باشد. سردرد در میگرن کودکان اغلب یک‌طرفه بوده و کودک در سر خود احساس ضربانی شبیه کوبیدن چکش می‌کند و برخی علایم مثل سرگیجه، دل‌درد، تهوع و استفراغ، دیدن جرقه‌های نورانی و یا حساسیت به نور و بو هم ممکن است وجود داشته باشند. میگرن کودکان حداقل یک ساعت و  گاهی تا ۲ روز هم ادامه می‌یابد. در این سردردها اغلب یک عامل محرک مثل خستگی، فعالیت بیش از حد بدنی، کمبود خواب، استرس و یا حتی خوردن برخی مواد غذایی وجود دارد به طوری که هر فردی نسبت به یکی از این عوامل حساس است و وقتی در آن شرایط قرار می‌گیرد دچار سردرد می‌شود. میگرن کودکان در سن کمتر از ۲ سال بندرت رخ می دهد. با بالا رفتن سن، میزان بروز حملات سردرد این بیماران نیز افزایش می یابد، به طوری که تصور می شود تا سنین دبستان در حدود ۵  تا ۱۰ درصد کودکان به نوعی به میگرن کودکان مبتلا شوند. قبل از سن بلوغ تعداد پسرانی که به میگرن مبتلا می شوند دو برابر دختران است، اما پس از بلوغ این تعداد کاهش می یابد و به تعداد دخترانی که به میگرن مبتلا می شوند افزوده می شود.

عوامل بروز حمله میگرن کودکان چیست؟

مکانیسم پیشنهادی قبلی برای بروز حملات میگرن عبارت بوده است از گشادی یا تنگی اولیه عروق مغزی و درنهایت کاهش اکسیژن رسانی به بافت مغزی است. امروزه البته تحقیقات نشان می دهد که مکانیسم اولیه بروز میگرن ناشی از تغییراتی است که در کانالهای یونی سلولهای مغزی اتفاق می افتد. مکانیسم مشابه حملات سردرد میگرنی در بروز حملات تشنج دخیل می باشد. غذاهایی که در اغلب اوقات بیشترین اثر را در تشدید میگرن دارد عبارت است از پنیر وشکلات و در درجه سوم پرتقال. پنیر و شکلات دارای تیرامین، است. تیرامین رگهای خونی را گشاد می کند. امروزه اعتقاد بر این است که اکثر سردردهای میگرنی طی بیماری های ویروسی و تب رخ می دهند. با این وجود سردرد می تواند بعلت خواب کمتر از حد معمول پدیدار شود. در برخی بچه ها تشنگی ، ضربه  به سر ، تماشای بیش از حد تلویزیون یا کامپیوتر ، عفونت های گوش ، سینوزیت ، عفونت های ادراری ، سرماخوردگی ، آنفلوآنزا ، عدم خوردن یک وعده غذایی در روز که منجر به پایین آمدن سطح قند خون می شود. از دیگر عوامل می توان به استرس، اضطراب  و ترس در خانه و یا مدرسه، توده مغزی، فشار خون بالا، مشکلات دندان، مشکلات چشمی، مشکلات مفصل گیجگاهی– فکی، هیجان، مسافرت، مصرف شکلات و گوشت‌های آماده مثل سوسیس  و کالباس به دلیل داشتن نیترات اشاره کرد.

توصیه های لازم برای درمان میگرن چیست؟

بهترین راهکار برای درمان میگرن رعایت نکاتی است که موجب پیشگیری از بروز حملات میگرن می شود. آنچه کودک و والدین باید درباره درمان میگرن بدانند اجتناب از خوردن غذاهایی است که ممکن است سبب تشدید حملات میگرن شود. همچنین باید شرایط تنش زا و اضطراب آور را تا حد توان کنترل کرد، بدین ترتیب که کودک با بزرگ شدن و رسیدن به دوران بلوغ در کنترل محیط خود و فشارهای روانی موفق تر خواهد شد. به منظور کنترل استرس ها و ایجاد آرامش روانی در صورتی که بتوان از طریق آموزش صحیح به کودک یاد داد چگونه با مشکلات دست و پنجه نرم کند، می توان امیدوار بود در مواقعی که شکست های متعدد رخ می دهد، آرامش خود را حفظ کند.

کی لازم است درمان میگرن با دارو انجام شود؟

در صورتی که کودک مبتلا به میگرن در هر هفته حداقل یک حمله سردرد داشته باشد، درمان دارویی برای مدت زمان کمی طولانی حداقل سه تا شش ماهه و برای پیشگیری از  میگرن ضروری است. همچنین در مواردی که  سردرد موجب اختلال در فعالیت کودک در مدرسه، خانه یا اجتماع شود نیز درمان دارویی مشابه لازم است. در غیر این صورت فقط درمان با داروهای مسکن در زمان حمله سردرد میگرنی کفایت می‌کند.

چه داروهایی برای درمان میگرن کاربرد دارند؟

داروهای مفید در درمان میگرن شامل داروهای فاز حاد سردرد بوده که عمدتاً از داروهای مسکن مانند استامینوفن و ایبوپروفن استفاده می شود. البته استفاده از آسپیرین در کودکان برای کنترل حملات سردرد میگرنی توصیه نمی شود. برای پیشگیری از حملات سردرد نیز از داروهای مختلفی مانند پروپرانولول، سدیم والپروآت، آمی تریپتیلین، توپیرامات، پره گابالین و لوتیراستام استفاده می شود. البته تجویز این داروها و دوز مصرفی آنها حتماً باید با مراجعه حضوری و ویزیت بیمار توسط پزشک اعصاب کودکان انجام گیرد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

اندازه دور سر کودک حین تولد چقدر است؟

اندازه دور سر کودک به سن بارداری نوزاد حین تولد بستگی دارد. به طوری که اگر مادر دوره بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، اندازه دور سر کودک حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود و درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس دور سر کودک حدود ۳۲ و یا کمتر می باشد.

میزان رشد اندازه دور سر کودک بعد از تولد چگونه است؟

میزان رشد اندازه دور سر کودک در دوره یک سال اول شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر کودک بیش از ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود.

آیا اندازه دور سر کودک باید با همسالان او یکسان باشد؟

خیر، میزان رشد دور سر کودک در یک سال اول عمر عدد ثابتی است یعنی دور سر کودک در سه ماهه اول عمر باید ۶ سانتی متر رشد نماید و سپس از ۳ تا ۱۲ ماهگی دور سر کودک ۶ سانتی متر رشد می کند. ولی دور سر کودک حین تولد متناسب با میزان دور سر پدر و مادر در یک طیف محدودی می تواند متغیر باشد. پس اگر رشد دور سر کودک براساس سن طبیعی باشد و از همه مهم تر اگر تکامل حرکتی و ذهنی کودک طبیعی باشد، دور سر کودک می تواند متفاوت از کودک هم سن او باشد.

علت کوچکی اندازه دور سر کودک یا میکروسفالی چیست؟

دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی میشوند.

درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود.

بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است.

عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

دور سر کوچک می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

علت بزرگی اندازه دور سر کودک یا ماکروسفالی چیست؟

وقتی بر اساس جدول استاندارد، دور سر کودک بیش از ۲ انحراف معیار بالای حد متوسط برای همان سن، جنس و نژاد باشد، می گوییم این کودک ماکروسفالی دارد. تقریباً ۲ درصد جمعیت طبیعی، ماکروسفالی دارند ولیکن یافته غیرطبیعی در مغزشان یافت نمی شود.  به عبارتی بزرگی اندازه دور سر کودک می‌تواند به شکل یک صفت ارثی از سوی پدر و مادر به فرزندان منتقل شود.

علل دیگر ماکروسفالی شامل خونریزی یا توده داخل مغزی، تجمع مایع داخل مغزی، عفونت های مغزی، تجمع خون در پرده‌های مغزی، ضخیم شدن استخوان‌های جمجمه یا ذخیره غیرطبیعی مواد چربی یا موکوپلی ساکارید در مغز، کم کاری تیرویید، کمبود ویتامین D و  بیماریهای ارثی و ژنتیک علل بزرگی دور سر کودک هستند.

تشخیص و درمان اختلالات  اندازه دور سر کودک چیست؟

بیماری های اندازه دور سر کودک با معاینه کودک توسط فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان تشخیص می شود.برای تشخیص نهایی این بیماری اقدامات دیگری مانند ام آرآی مغزی و بررسی آزمایشگاهی لازم است. در صورتی که علت اصلی و زمینه ای اشکال در اندازه دور سر کودک تشخیص داده شود، درمان آن با درمان علت زمینه ای بیماری می باشد.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

آیا می دانید بیش فعالی چیست؟

بیش فعالی یا ADHD یک وضعیت رفتاری عصبی است که با بی توجهی و عدم تمرکز، پرخاشگری، خستگی ناپذیری و ناآرامی کودک مشخص می شود. علایم بیش فعالی مانند پرتحرکی و پرخاشگری می تواند در زندگی روزمره کودک، روابط اجتماعی کودک با هم سن و سالان و همچنین در تحصیل او مشکلات عمده ای ایجاد نماید. در بسیاری از موارد کودک مبتلا به بیش فعالی از مدرسه اخراج می شود. گزارشات متعددی وجود دارد که کودک مبتلا به بیش فعالی در آینده احتمال بیشتری برای رانندگی خطرناک، سیگار کشیدن، ارتکاب بزهکاری اجتماعی و سوءمصرف مواد دارد.

بیش فعالی یکی از شایع ترین و جدی ترین مشکلات عصبی رایج در سنین کودکی و نوجوانی شناخته می شود. در حال حاضر حدود سه میلیون کودک در سراسر جهان برای مشکلات کمبود توجه و تمرکز از دارو استفاده می کنند. در ۳ تا ۴ درصد کودکان مدرسه ای و ۴ درصد بزرگسالان بیماری بیش فعالی شایع است. پسران بیش از سه برابر دختران علایم بیماری بیش فعالی را بروز می دهند. اگرچه در بعضی از بررسی ها ثابت شده است که میزان شیوع این بیماری در پسرها و دخترها مساوی است ولی دخترها علایم پرتحرکی و پرخاشگری را از خود نشان نمی دهند و به همین علت تشخیص داده نمی شوند.

تحقیقات نشان می دهد که بیش از ۷۶ درصد کودکان مبتلا به بیش فعالی، فرد مبتلای دیگری نیز در خانواده خود دارند. علاوه بر زمینه ژنتیک علل دیگری مانند: تولد نارس، سیگار کشیدن مادر حین بارداری، استرس زیاد مادر حین بارداری، مصرف الکل در دوران بارداری، و آسیب های تروماتیک و ضربه ای به مغز در بروز بیش فعالی نقش دارند. نوع رژیم غذایی(رنگ دهنده ها) ، محیطهای فیزیکی- اجتماعی کودک، ناهماهنگی در مواد شیمیایی طبیعی بدن(نوروترانسمیتر ها)، ناهماهنگی مغزی در مراکزی که مسئول توجه و فعالیت در فرد است(مانند لوب فرونتال و مخچه) جزو علل دیگر بیش فعالی هستند.

بهترین راهکار برای درمان بیش فعالی چه هستند؟

بررسی های مختلف نشان می دهد که برای درمان بیش فعالی، درمان دارویی باید در کنار رفتاردرمانی به کار گرفته شود. والدین و معلمان لازم است در زمینه رفتار درست با کودک مبتلا به بیش فعالی آموزش ببینند. رفتاردرمانی بصورت آموزش مهارت های ارتباطی به کودک و نیز مدیریت درست رفتارهای نامناسب کودک تعریف می شود. درمان دارویی برای کاهش علایم بیماری بیش فعالی بسیار مؤثر می باشد اگرچه اثر این داروها مانند اثر آنتی بیوتیک ها در کنترل سریع یک عفونت نیست و بسیار آرام تر و به تدریج علایم بیماری را کاهش می دهد. گاه بیمار علاوه بر بیش فعالی به افسردگی و اضطراب هم مبتلا است که در این مواقع لازم است همزمان از داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی هم استفاده نمود.

آیا داروی ریتالین را در درمان بیش فعالی می شناسید؟

متیل فنیدیت با نام تجاری ریتالین رایج ترین دارو برای کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه است که به شکل قرص در بازار دارویی موجود است. ریتالین با اثر بر قشر مغز و تالاموس از بازجذب مجدد یک ماده شیمیایی به نام دوپامین در سلول های عصبی جلوگیری می کند. دوپامین یکی از مواد شیمیایی است که در انتقال عصبی نقش دارد. مدت اثر ریتالین چهار تا شش ساعت است؛ بنابراین باید این دارو را یک یا دو بار در روز مصرف کرد. بین کودکان از نظر پاسخ هایشان به این داروها تفاوت های زیادی وجود دارد، برخی کودکان سریعا و به مقدار کم دارو پاسخ می دهند، در حالی که کودکان دیگر فقط به مقدار زیاد دارو پاسخ می دهند. دوز ریتالین براساس نیازها و عکس العمل‌های فردی تعیین می‌گردد. درکودکان (۶سال و بالاتر) بادوز ۵ تا ۱۰ میلی گرم سه بار در روز شروع شده و درهفته ۱۰-۵ میلی گرم در دوز روزانه افزوده می‌شود. حداکثر دوز روزانه ۶۰ میلی گرم است.

مهمترین عوارض ریتالین چیست؟

مهمترین عوارض ریتالین شامل موارد زیر هستند:

۱. از دست دادن اشتها و سوء تغذیه و کاهش وزن
۲. لرزش و پرش عضلات
۳. تشنج و سردرد
۴. نامنظم شدن ضربان قلب و تنفس که در مواردی می تواند به شکل خطرناکی ادامه پیدا کند
۵. تکرار حرکات و اعمال بی هدف
۶. بروز حالت های پارانویید(سوء ظن)، توهم و هذیان
۷. ضایعات پوستی مزمن و احساس حرکت و جنبش حشرات در زیر پوست

آیا بی احتیاطی در مصرف منجر به عوارض ریتالین می شود؟

به منظور جلوگیری از بروز عوارض ریتالین در کودکان لازم است نکاتی را در مصرف آن رعایت شود. میزان مصرف قرص ریتالین بر اساس شرایط بیماری و نوع واکنش بدن به دارو تعیین می شود. در زمان مصرف قرص ریتالین پزشک اعصاب کودکان بیمار را راهنمایی خواهد کرد که میزان مصرف را افزایش یا کاهش دهید. به علاوه اگر برای مدت زیادی است که قرص ریتالین مصرف می کند، مصرف دارو را به طور ناگهانی و بدون مشورت با پزشک اعصاب کودکان قطع نکند.

قطع ناگهانی مصرف قرص ریتالین ممکن است باعث بروز نشانه های ترک دارو شود، به ویژه اگر برای مدت طولانی و به طور منظم مصرف می شده است.نشانه های ترک دارو عبارتند از افسردگی، فکر به خودکشی یا دیگر مشکلات و تغییرات روحی. برای پیشگیری از بروز نشانه های ترک پزشک مصرف دارو را به تدریج کاهش می دهد. برای جزئیات بیشتر لازم است با پزشک اعصاب کودکان مشورت شود.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار

نوار مغز کودکان چیست؟

نوار مغز ثبت فعالیت های الکتریکی نورون های مغز انسان از روی پوست سر می باشد. نوار مغز یک روش تشخیصی است که برای ارزیابی تشنج، سردرد، سرگیجه، میگرن، اختلال هوشیاری، ضربه به سر و هر حالتی که باعث اختلال مغزی شود بکار می رود. مهمترین کاربرد نوار مغزی برای تشخیص و پیگیری بیماری صرع کودکان است.

در یک مرکز نوار مغز کودکان، چگونه امواج مغزی ثبت می شود؟

برای ثبت امواج الکتریکی مغز از دستگاه نوار مغز استفاده می شود که انواع ۸، ۱۶ و ۳۲ کاناله آن وجود دارد. سپس الکترودهایی بر روی پوست سر بیمار نصب می شود و این الکترودها که از صفحات کوچک فلزی تشکیل شده و به سیم‌های باریکی متصل هستند. این الکترودها شارژهای الکتریکی کوچکی را که در اثر فعالیت سلول‌های مغزی تشکیل می‌شوند، آشکار می‌کنند. این شارژهای الکتریکی توسط دستگاه تقویت شده و سپس به صورت منحنی‌هایی روی صفحه نمایشگر یا روی نوارهای کاغذی به نمایش در می‌آیند.

چه شرایطی برای مراجعه به مرکز نوار مغز کودکان لازم است؟

عدم قطع داروی ضد صرع؛ قطع ناگهانی داروهای ضد تشنج بسیار خطرناک می باشد. گاه با قطع سریع داروی ضد صرع، حمله طولانی و شدید تشنج اتفاق می افتد.

بیماری تب دار و امواج غیرطبیعی در نوار مغز کودکان؛ به همین دلیل اغلب زمان نوار مغز را بعد از مرحله حاد بیماری تب دار یا سرماخوردگی در نظر می گیرند.

کودک را خسته و کم خواب نگهدارید؛ خستگی و کم خوابی باعث می شود کیفیت بررسی نوار مغز کودکان بهتر شود و کودک نیاز کمتری به مصرف داروی خواب آور دارد و زودتر به خواب می رود و هم اینکه در کم خوابی نوار مغز موج های غیر طبیعی مغزی را بهتر نشان می دهد.

بهتر است کودک حین انجام نوار مغز خواب باشد؛ در صورت عدم کنترل حرکات بدن یا حرکات چشم کودک، نوار مغز کودکان دچار مشکل می شود. بنابراین در کودکانی که نمی توانند حرکات خود را کنترل نمایند باید در خواب از آنها نوار مغز گرفت، به همین دلیل با تجویز پزشک اعصاب کودکان از داروی خواب آور استفاده می شود.

برای کمک به خوابیدن  کودک از داروی خواب آور استفاده می شود؛ برای آرامش و خوابیدن کودک از داروئی بی ضرر به نام کلرال هیدرات استفاده می شود که بر اساس سن و وزن کودک در واحد نوار مغز کودکان در اختیارتان قرار می گیرد.

سکوت و آرامش در حین گرفتن نوار مغز کودکان مهم است؛ ایجاد هر گونه صداهای بلند و زنگ موبایل ممکن است باعث ایجاد پارازیت در نوار مغز گردد.

آیا برای انجام نوار مغز کودکان آمادگی و شرایط خاصی لازم است؟

در بسیاری از موارد برای انجام نوار مغز نیازی به آمادگی خاصی نمی باشد فقط روز قبل باید کودک را استحمام نمائید. گاهی پزشک اعصاب کودکان توصیه می کند که کودک چند ساعت نخوابد و در شرایط کم خوابی برای انجام تست مراجعه کند. این حالت باعث می گردد که اختلال به طور واضح تری در نوار مغز خود را نشان دهد.

اقدامات لازم پس از گرفتن نوار مغز چیست؟

نوار مغز هیچ گونه عارضه ای شامل اشعه ندارد و پس از پایان کار ثبت نوار مغز الکترودها از سر کودک جدا شده و خمیر مخصوص با آب شسته و پاک می شود. اگر برای انجام آزمایش داروی خواب‌آور به کودک داده شد، ممکن است نیاز باشد که کودک تا رفع اثر دارو استراحت نماید. ممکن است پوست کودک در محل اتصال الکترودها کمی قرمز یا ملتهب شود که پس از چند ساعت کاملا برطرف خواهد شد.

در مرکز نوار مغز کودکان نتیجه چگونه تفسیر می شود؟

تفسیر نوار مغز در کودکان کار مشکلی است و تنها از عهده متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب کودکان برمی‌آید. الگوی امواجی که ثبت می شود در حالات مختلف با یکدیگر متفاوت است. به طور مثال، دامنه و ارتفاع امواج الکتریکی در حالت خواب با حالت بیداری متفاوت است.

در ضمن در صورت بروز تشنج، برحسب نوع آن، امواج خاصی به نام امواج سوزنی بر روی نوار مغز ظاهر می‌شوند که از روی فرکانس و دامنه آنها می‌توان تا حدودی نوع تشنج را مشخص کرد. البته گاهی برای بعضی از انواع خاص بیماری صرع کودکان مانند صرع کوچک آبسانس لازم است با تحریک بیمار به وسیله انجام تنفس‌های عمیق یا با تجویز برخی داروها و مواد خاص، بروز فعالیت‌های غیرعادی در مغز را تحریک می‌کنند تا با شناسایی و ثبت امواج الکتریکی غیرعادی حاصل از آن، نوع تشنج و بیماری زمینه‌ای فرد را تشخیص دهند.

آیا انجام نوار مغز برای انسان خطر دارد؟

انجام نوار مغز، کاملاً ایمن بوده و فقط گاهی در افراد مبتلا به صرع در اثر تحریک مغز (مثلاً در اثر نور درخشان و چشمک زن و یا تنفسهای عمیق و سریع) می تواند باعث تشنج شود.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار