درمان میکروسفالی

میکروسفالی چیست؟

اندازه دور سر کودک به سن بارداری حین تولد بستگی دارد. اگر مادر بارداری کامل نه ماهه را طی کرده باشد، دور سر نوزاد حدود ۳۳ تا ۳۵ سانتی متر خواهد بود درحالیکه با بارداری پیش از موعد و تولد نوزاد نارس اندازه دور سر حدود ۳۲ یا کمتر می باشد. رشد دور سرکودک در شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول اندازه دور سر کودک ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. پس دور سر کودک باید براساس سن بارداری و سن او محاسبه شود. دور سر کوچک، یا میکروسفالی یعنی کوچک بودن اندازه دور سر در کودکان نسبت به میانگین طبیعی نرمال در آن سن. در میکروسفالی مغز به اندازه کافی رشد نمی کند. دور سر کوچک یک بیماری نیست، اما یکی از علائم مهم ابتلا به بیماری‌های دیگر است. بیماری میکروسفالی یک اختلال نادری است و در ۱ مورد از ۶۲۰۰ تا ۸۵۰۰ تولد زنده اتفاق می‌افتد.

3

آیا اندازه دور سر کودکان همسن باید یکسان باشد؟

میزان رشد دور سر نوزاد در دوره یک سال اول شیرخوارگی بسیار سریع رخ می دهد. در طی یک سال اول دور سر نوزاد  بیش از ۱۲ سانتی متر رشد می کند که ۹ سانتی متر آن مربوط به ۶ ماه اول و ۳ سانتی متر آن در ۶ ماهه دوم سال اول عمر اتفاق می افتد. میزان رشد دور سر کودک به این صورت است که در سه ماهه اول ماهی ۲ سانتی ‌متر به دور سر اضافه می شود. در سه ماهه دوم ماهی یک سانتی ‌متر و در شش ماهگی تا یک سالگی، هر ماه نیم سانتی ‌متر به دور سر کودک اضافه می‌شود. وقتی رشد دور سر نوزاد به اندازه کافی نباشد و معاینه پزشک اعصاب کودکان نشان دهنده پاتولوژیک بودن بیماری باشد، به این بیماری  میکروسفالی گفته می شود. دور سر کوچک یا میکروسفالی علتهای متعددی دارد که شامل عوامل ارثی و محیطی می شوند. درصورت بروز نقص در یک نوع ژنی که در رشد و تحول سلول‌های عصبی نقش اساسی دارد میکروسفالی ایجاد می شود. بالا بودن سطح فنیل آلانین در مادری که به صورت مغلوب، ژن ابتلا به بیماری فنیل کتونوری را داراست و علامت دیگری از این بیماری ندارد؛ موجب بروز میکروسفالی در جنین می شود که ابتلا به این بیماری همراه با عقب ماندگی ذهنی است. عوامل دیگری مانند تماس جنین با اشعه ایکس، داروهای مورد استفاده مادر مانند کورتون و عفونتهای ویروسی مادر همچون آبله مرغان و سرخک می تواند موجب بروز میکروسفالی در نوزاد شود.

عوارض میکروسفالی در کودکان چیست؟

دور سر کوچک یا میکروسفالی می‌تواند باعث ناتوانی وسیع گفتاری و حرکتی شود. کودکان مبتلا به دور سر کوچک بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌های عصبی دیگر مانند صرع، فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی و ناتوانیهای بینایی و شنوایی قرار می گیرند. در بررسی های دانشمندان آمده است که حدود ۴۵ درصد کودکان مبتلا به میکروسفالی دچار صرع، حدود ۲۰ درصد آنها دچار فلج مغزی و حدود ۵۰ درصد این بیماران دچار عقب ماندگی ذهنی هستند.

140343_572-2

تشخیص میکروسفالی چگونه انجام می شود؟

تشخیص میکروسفالی در دوران بارداری و در شکم مادر قابل تشخیص است اگرچه اکثر مواقع این مشکل زودتر از سونوگرافی سه ماهه سوم مشخص نمی‌شود. در اکثر موارد دور سر کوچک را بعد از تولد تشخیص می‌دهند. گاهی بیماری حتی پس از گذشتن مدتی پس از تولد نوزاد خودش را نشان می‌دهد. روند تشخیص میکروسفالی به این صورت است که پس از آزمایش فیزیکی و ارزیابی محیط دور سر، سابقه پزشکی خانوادگی و اندازه سر والدین را می‌سنجند و نمودار رشد سر در طول زمان را تهیه می‌کنند.  پزشک اعصاب کودکان نیز می‌تواند برای ارزیابی وجود یا دلیل تاخیر در رشد از سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری)، MRI (تصویر برداری با رزونانس مغناطیسی) یا آزمایش خون استفاده نمایند. سی تی اسکن و MRI نیز اطلاعاتی در خصوص وجود عفونت در رحم که ممکن است باعث تغییرات ساختاری مغز شده باشد، در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد.

درمان میکروسفالی در کودکان چیست؟

در درمان میکروسفالی، اگر نوزاد، مبتلا به میکروسفالی خفیف باشد، معمولا به آزمایش‌های معمولی نیاز دارد. اما مواردی که به نوع وخیم‌تر این بیماری دچار هستند، نیازمند کمک پزشکی بیشتری هستند تا توانایی‌های جسمی و فکری شان مانند گفتار تقویت شود و فیزیوتراپی و کار درمانی در بالا‌ترین سطح انجام شود.
یک روش درمان میکروسفالی استفاده از جراحی است. عارضه‌ای به نام کرانیوسینوستوز هم وجود دارد که می‌تواند باعث میکروسفالی شود. در این بیماری، مفاصل بین استخوان‌های جمجمه کودک پیش از موعد مقرر به هم جوش می‌خورد و از رشد مناسب مغز جلوگیری می‌کند، اما این عارضه معمولا با عمل جراحی قابل تغییر است و به شکل گیری مجدد جمجمه کمک می‌کند.

دکتر محمدکاظم بخشنده فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان فلوشیپ نوروماسکولار